حرمت گوشت «حیوان جهنده» بیشتر در فقه اسلامی و احکام شرعی دیده میشود، بهویژه در منابع فقهی شیعه. این اصطلاح به حیواناتی اشاره دارد که بهصورت طبیعی «میجهند» یا بهعبارتی، هنگام حرکت پریدن ویژگی اصلی آنهاست، نه راهرفتن معمولی.
دلایل اصلی حرمت گوشت حیوان جهنده:
1. نصوص دینی (روایات و احادیث)
در برخی از روایات آمده که امامان معصوم (علیهمالسلام) خوردن گوشت برخی از حیوانات جهنده را جایز ندانستهاند. مثلا در برخی احادیث، از خوردن گوشت خرگوش، قورباغه، و حیوانات کوچک جهنده مانند موش نهی شده است.
2. ویژگیهای طبیعی و فطری
برخی فقها بر این باورند که این حیوانات با فطرت غذایی انسان سازگار نیستند، زیرا گوشت آنها ممکن است مضر، ناپاک یا دارای ویژگیهای نامناسب برای سلامت یا طهارت باشد.
3. ملاک «غیر مأکول اللحم بودن»
در فقه اسلامی، حیوانات به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
مأکولاللحم: حیواناتی که گوشتشان حلال است (مثل گوسفند، گاو، شتر).
غیر مأکولاللحم: حیواناتی که گوشتشان حرام است (مثل شیر، پلنگ، خرگوش، روباه و ...).
معیار حلالبودن گوشت، فقط جهندهبودن نیست، بلکه ترکیبی از:
نوع حیوان
نحوه زیست آن
نجاست یا طهارت ذاتی
و دستورات خاص شریعت
است.
---
نمونههایی از حیوانات جهنده حرام گوشت:
خرگوش
قورباغه
موش
برخی خزندگان
---
جمعبندی:
«جهنده بودن» بهتنهایی دلیل حرمت نیست، بلکه بیشتر یک علامت برای شناسایی برخی حیوانات خاص غیر مأکولاللحم است. معیار اصلی، دستورات شرعی و روایتهای معتبر فقهی هستند که در آنها برخی حیوانات بهدلایل طهارتی، بهداشتی یا اخلاقی حرام اعلام شدهاند.
اگر خواستی میتونم فهرستی از حیوانات جهنده حرامگوشت رو به همراه دلایل فقهی یا علمیشون هم برات بیارم.
گوشت شترمرغ، یکی از منابع پروتئینی کمچرب و مغذی است که در سالهای اخیر توجه ورزشکاران، بدنسازان و افرادی که به دنبال کاهش وزن هستند را به خود جلب کرده است. این گوشت که طعم و بافتی شبیه گوشت گاو دارد، اما ارزش غذایی متفاوتی دارد، میتواند نقش مهمی در رژیمهای غذایی سالم ایفا کند.
ارزش غذایی گوشت شترمرغ
گوشت شترمرغ سرشار از پروتئین با کیفیت بالا و در عین حال بسیار کمچرب است. بهطور متوسط، هر ۱۰۰ گرم گوشت شترمرغ حاوی:
• ۲۲ تا ۲۵ گرم پروتئین
• ۲ تا ۳ گرم چربی
• مقدار ناچیزی کربوهیدرات
• آهن، روی (زینک)، فسفر و ویتامینهای گروه B بهویژه B12
چرا برای کاهش وزن مناسب است؟
1. چربی کم: گوشت شترمرغ در مقایسه با گوشت گاو یا گوسفند، چربی بسیار پایینتری دارد، بهویژه چربی اشباع که برای سلامت قلب مضر است.
2. پروتئین بالا: پروتئین باعث ایجاد احساس سیری بیشتر میشود، در نتیجه به کنترل اشتها و جلوگیری از پرخوری کمک میکند.
3. کالری کمتر: به دلیل چربی پایین، گوشت شترمرغ کالری کمتری نسبت به سایر گوشتهای قرمز دارد.
گوشت شترمرغ و عضلهسازی
برای افرادی که بهدنبال افزایش حجم عضلات هستند، مصرف منابع پروتئینی با کیفیت بالا ضروری است. گوشت شترمرغ گزینهای عالی بهشمار میرود چون:
• دارای تمام آمینواسیدهای ضروری است (پروتئین کامل)
• به رشد و ترمیم عضلات پس از تمرین کمک میکند
• هضم آن نسبت به گوشت گاو سادهتر است
چطور در رژیم غذایی استفاده کنیم؟
برای بهرهگیری از فواید گوشت شترمرغ، پیشنهاد میشود:
• آن را بهصورت استیک کبابی، خورشتی یا چرخکرده بدون چربی مصرف کنید.
• از سرخکردن در روغن زیاد پرهیز کنید.
• با سبزیجات، برنج قهوهای یا کینوا ترکیب شود تا یک وعده متعادل بسازد.
مقایسه با سایر گوشتها:
نوع گوشت | پروتئین در 10 گرم | چربی | کلری | مناسب برای رژیم؟ |
شترمرغ | 23 گرم | 2 گرم | 120 | بله |
مرغ (سینه) | 22 گرم | 3 گرم | 130 | بله |
گوشت گاو | 20 گرم | 10 گرم | 200 | کمتر |
گوشت گوسفند | 18 گرم | 20 گرم | 250+ | خیر |
جمعبندی
گوشت شترمرغ یک انتخاب عالی برای افرادی است که به دنبال کاهش وزن، چربیسوزی و عضلهسازی هستند. این گوشت با داشتن پروتئین بالا، چربی پایین، و ویتامینهای مهم، میتواند بخش مفیدی از یک سبک زندگی سالم باشد
شستن گوشت خام تأثیر قابلتوجهی روی مواد مغذی آن ندارد، اما همچنان توصیه نمیشود.
✅ آیا مواد مغذی از بین میروند؟
نه بهصورت معنیدار. شستن گوشت ممکن است مقدار بسیار ناچیزی از ویتامینهای محلول در آب (مانند ویتامینهای گروه B) یا مواد معدنی سطحی را از سطح گوشت بشوید، اما این مقدار آنقدر کم است که از نظر تغذیهای قابل چشمپوشی است.
بهعبارتی: شستن گوشت، ارزش غذایی آن را نابود نمیکند.
❌ پس چرا نباید شست؟
دلیل اصلی پرهیز از شستن گوشت، از بین رفتن مواد مغذی نیست، بلکه:
• خطر آلودگی متقاطع (انتقال باکتریها به سطوح دیگر آشپزخانه)
• و احساس امنیت کاذب (فکر میکنیم گوشت تمیز شده، در حالی که هنوز آلوده است)
نکته مهم:
اگر گوشت خیلی مرطوب یا دارای خونابه زیاد است، میتوانید بهجای شستن، آن را با دستمال کاغذی تمیز خشک کنید. سپس حتماً دستها و سطح کار را ضدعفونی کنید.
جمعبندی:
• شستن گوشت تأثیر جدیای بر از بین رفتن مواد مغذی ندارد.
• اما از نظر بهداشتی خطرناک است و بهجای آن باید گوشت را خوب بپزید، نه بشویید.
دلایل عدم توصیه شستن گوشت خام:
-
گسترش باکتریها:
شستن گوشت خام با آب میتواند باکتریها را به سطوح دیگر آشپزخانه، مانند سینک، دستها، و سایر مواد غذایی منتقل کند.
-
افزایش خطر آلودگی متقاطع:
این باکتریها میتوانند به غذاهای دیگر که به صورت خام مصرف میشوند (مانند سالاد) منتقل شوند و خطر آلودگی متقاطع و مسمومیت غذایی را افزایش دهند.
-
عدم از بین بردن باکتریها:
شستن گوشت با آب به تنهایی نمیتواند تمام باکتریهای مضر را از بین ببرد. بهترین راه برای از بین بردن این باکتریها، پخت کامل گوشت در دمای مناسب است.
توصیههای ایمنی:
- از شستن گوشت خام خودداری کنید.
- برای از بین بردن باکتریها، گوشت را به طور کامل بپزید.
- در هنگام آمادهسازی گوشت، بهداشت را رعایت کنید:
- از یک تخته برش جداگانه برای گوشت خام استفاده کنید.
- دستها و سطوح آشپزخانه را بعد از تماس با گوشت خام، با آب و صابون بشویید.
- گوشت پخته شده را در ظروف جداگانه نگهداری کنید.
آیا شستن گوشت باکتریها را از بین میبرد؟
یکی از سوالات رایج در آشپزی این است که آیا شستن گوشت خام، بهویژه گوشت مرغ و گاو، میتواند باکتریها را از بین ببرد و آن را ایمنتر برای مصرف کند. پاسخ کوتاه این است: خیر، شستن گوشت نهتنها باکتریها را از بین نمیبرد، بلکه ممکن است خطر آلودگی را افزایش دهد.
چرا شستن گوشت موثر نیست؟
باکتریهایی مانند سالمونلا و کامپیلوباکتر که معمولاً روی گوشت خام وجود دارند، به سطح گوشت میچسبند. آب تنها نمیتواند این باکتریها را از بین ببرد، چرا که برای نابودی آنها نیاز به دمای بالا (پخت کامل) وجود دارد.
علاوه بر این، هنگام شستن گوشت، قطرات آب ممکن است به اطراف پاشیده شوند و باکتریها را به سینک ظرفشویی، میز آشپزخانه یا سایر غذاها منتقل کنند. این پدیده به نام “آلودگی متقاطع” شناخته میشود و میتواند خطر مسمومیت غذایی را افزایش دهد.
توصیههای ایمن برای استفاده از گوشت خام:
1. گوشت را نشویید. فقط آن را از بستهبندی خارج کرده و مستقیماً برای پخت آماده کنید.
2. دستان خود را پس از تماس با گوشت خام با آب گرم و صابون بشویید.
3. تمام وسایل و سطوحی که با گوشت خام تماس داشتهاند را ضدعفونی کنید.
4. گوشت را تا دمای مناسب بپزید؛ برای مرغ ۷۴ درجه سانتیگراد و برای گوشت گاو حدود ۶۳ تا ۷۱ درجه (بسته به نوع پخت).
توضیح بیشتر:
-
شستن گوشت، باکتریها را از بین نمیبرد:
باکتریها به راحتی میتوانند از سطح گوشت به سینک، دستها و سطوح دیگر منتقل شوند.
-
شستن گوشت میتواند خطرناک باشد:
این کار میتواند باکتریها را به سایر نقاط آشپزخانه پخش کند و خطر آلودگی متقابل را افزایش دهد.
-
پختن کامل، راه حل اصلی:
برای از بین بردن باکتریهای مضر، گوشت باید در دمای مناسب پخته شود.
-
بهداشت مناسب، کلید ایمنی:
رعایت بهداشت در آشپزخانه و استفاده از دماسنج غذا برای اطمینان از پخت کامل گوشت، بهترین راه برای جلوگیری از مسمومیت غذایی است.
نتیجهگیری
با اینکه شستن گوشت ممکن است از نظر ظاهری تمیزکاری تلقی شود، اما از نظر بهداشتی خطرناک است. بهترین راه برای از بین بردن باکتریهای مضر، پختن کامل گوشت با دمای مناسب است، نه شستن آن.
واویشکا (یا واویشگِه) یک غذای سنتی و محبوب گیلانیه که با گوشت چرخکرده، مرغ، میگو، جگر، بادمجان یا سیبزمینی تهیه میشه. اسم عجیبش منسوب به تأثیرات روسها پس از جنگ جهانی دومه و در گیلان بهعنوان «واویشکا»، در مازندران «بیجبیج» و در مشهد «شیشانداز» هم شناخته میشه .
---
مواد اولیه اصلی (با گوشت چرخکرده)
سیر و پیاز
گوشت چرخکرده (حدود ۵۰۰ گرم)
گوجهفرنگی یا پورهاش
رب گوجهفرنگی
ادویهجات: نمک، فلفل، زردچوبه، گاهی غوره یا لیمو
سیبزمینی خردشده یا تخممرغ برای سرو
روغن و کمی آب
---
مراحل پخت ساده (مدل گوشت چرخکرده)
1. سیر و پیاز را نگینیریز تفت دهید تا نرم و طلایی شوند.
2. گوشت چرخکرده را اضافه کرده و همراه ادویهها تفت دهید.
3. رب را اضافه کنید و هم بزنید تا خامیاش گرفته شود.
4. گوجه یا پوره را افزوده، کمی تفت دهید.
5. نصف لیوان آب بریزید، بگذارید با حرارت ملایم یکساعت بپزد تا آباش کم شود.
6. وقتی آب خشک شد، میتوانید تخممرغ بشکنید یا سیبزمینی سرخشده را اضافه کنید. سپس کمی دیگر بپزید تا جا بیفتد .
---
انواع دیگر واویشکا
واویشکا فقط با گوشت چرخکرده نیست؛ مدلهای دیگه خیلی معروفن:
واویشکا با مرغ: معمولاً بدون تخممرغ، با کمی زعفران و مرغ تکهشده
واویشکا با جگر سفید یا دل و جگر قلوه: ادویهدار و خاص
واویشکا با بادمجان: گزینه گیاهی رایج شمال؛ حتی بدون گوشت
واویشکا با میگو: از گیلان تا جنوب هم پرطرفداره، با پوره گوجه و گاهی آبپرتقال
---
نکات مهم
اغلب با برنج سفید سرو میشه، اما با نان هم خوشمزهست
استفاده از غوره یا گرد لیمو مزه ترش گیلانی به غذا میده
مدلها و مواد قابل تنوعاند؛ از مرغ تا میگو و بادمجان امکانپذیر هستند
---
جمعبندی
واویشکا یک خوراک گیلانیست با تنوع فراوان که بسته به سلیقه میتونید از انواع آن استفاده کنید:
نوع مواد اصلی ویژگی
گوشت چرخکرده گوشت + رب + گوجه + تخممرغ یا سیبزمینی محبوبترین نسخهمرغ مرغ + ادویهها + زعفران سبکتر و ملایمتربادمجان بادمجان + گوشت/بدون گوشت گیاهی و خوشطعممیگو میگو + پوره گوجه + ادویهها فاصله شمال و جنوب
از بیماری تا بارداری؛ چه گوشتی بخوریم؟
انتخاب گوشت مناسب در مراحل مختلف زندگی مثل دوران بیماری، دوران نقاهت، بارداری و حتی برای سالمندان یا کودکان، نقش بسیار مهمی در حفظ و تقویت سلامت بدن دارد. در این مقاله به بررسی بهترین انواع گوشت برای شرایط خاص بدن انسان میپردازیم.
✅ ۱. در دوران بیماری و نقاهت چه گوشتی بخوریم؟
در دوران بیماری، بدن نیازمند پروتئینهای قابلهضم، ویتامینهای تقویتکننده ایمنی و غذاهای کمچرب است.
بهترین گوشتها:
• مرغ (ترجیحاً مرغ سبز یا خانگی):
سبک، قابلهضم و غنی از پروتئین. سوپ مرغ برای سرماخوردگی و ضعف بسیار مفید است.
• ماهی سفید یا قزلآلا:
سرشار از امگا 3 و مواد ضدالتهابی. مناسب برای بیماران قلبی، التهابی و ضعف جسمانی.
• گوشت بوقلمون:
پروتئین بالا با چربی پایین. مناسب برای دوران نقاهت، بدون فشار زیاد به سیستم گوارشی.
گوشتهایی که بهتر است پرهیز شود:
• گوشت قرمز پرچرب (مثل گوشت گوساله چرب یا گوشتهای فرآوریشده مثل سوسیس و کالباس)
• گوشتهای ادویهدار یا سرخشده
۲. در دوران بارداری چه گوشتی توصیه میشود؟
در بارداری، نیاز به آهن، پروتئین، روی (زینک) و ویتامین B12 بیشتر میشود. در عین حال، مادر باید از خوردن گوشتهایی که ممکن است آلوده به میکروب یا انگل باشند پرهیز کند.
گوشتهای مفید:
• گوشت گوسفند کمچرب (پختهشده کامل):
منبع عالی آهن و B12 برای جلوگیری از کمخونی.
• مرغ کامل پختهشده:
برای جذب بهتر پروتئین و ایمنی بالا.
• گوشت گاو کمچرب (پختهشده کامل):
اگر با اطمینان از سلامت تهیه شود، منبع غنی آهن است.
• ماهی سالمون یا قزلآلا:
منبع فوقالعاده DHA و امگا-۳ برای رشد مغز جنین.
نکات مهم:
• گوشت باید کامل پخته شود (نه نیمپز یا خام).
• از گوشتهای دودی، سوسیس، کالباس، دل و جگر صنعتی در بارداری پرهیز شود.
? ۳. برای تقویت کودکان و نوجوانان
بهترین گوشتها:
• گوشت چرخکرده کمچرب برای کوفته یا کتلت خانگی
• فیله مرغ و گوشت بوقلمون برای تهیه خوراکیهای سبک
• ماهی بدون تیغ (مثل قزلآلا یا تیلاپیا)
گوشتها باید بهصورت آبپز یا بخارپز تهیه شوند تا هضم آسانتری داشته باشند.
? ۴. برای سالمندان چه گوشتی مناسب است؟
• ماهی: راحتالهضم، مفید برای قلب و مغز
• مرغ بدون پوست و بخارپز
• گوشت نرمشده گوساله یا گوسفند، به شرط پخت کامل
• گوشت بوقلمون
? نکته: سالمندان باید از گوشتهای سفت، چرب، یا شور پرهیز کنند و وعدههای سبک و تقسیمشده داشته باشند.
جمعبندی نهایی:
وضعیت بدن | گوشت توصیه شده |
دوران بیماری | مرغ،ماهی،بوقلمون |
دوران بارداری | گوشت قرمز،کم چرب،مرغ،ماهی سالمون |
کودک و نوجوانان | گوشت چرخکرده،مرغ،ماهی بی تیغ |
سالمندان | گوشت نرم،بوقلمون،ماهی،مرغ بخارپز |
گوشتهایی که باید با احتیاط مصرف شوند:
• گوشتهای خام یا نیمپز (مثل استیک نیمپز)
• گوشتهای فرآوریشده صنعتی (سوسیس، کالباس)
• گوشت شکار یا آلوده به انگل (مثل دل و جگر بدون بررسی)
• گوشت چرب و سرخشده
در اینجا چند ترفند تضمینی و مؤثر برای از بین بردن بوی کلهپاچه در منزل را برایتان آماده کردهام که هم برای هنگام پخت و هم بعد از پخت کاربرد دارند:
قبل از پخت: آمادهسازی بدون بو
✅ 1. شستوشوی اصولی با سرکه و نمک
• همه اجزای کلهپاچه (بهخصوص زبان، مغز، بناگوش و پاچهها) را با مخلوطی از:
• سرکه سفید + نمک + آب ولرم
• به مدت 15 تا 20 دقیقه بخیسانید.
• سپس خوب آبکشی و با کمی آبلیمو بشویید.
? این کار بوی اولیه زهم را بهشدت کاهش میدهد.
⸻
? هنگام پخت: جلوگیری از پخش بو در خانه
✅ 2. استفاده از ادویههای ضدبو
در مراحل اولیه پخت (مخصوصاً زمان جوشیدن)، به آب کلهپاچه اضافه کنید:
• چوب دارچین
• میخک
• هل سبز
• زنجبیل تازه یا پودر زنجبیل
• سیر تازه یا بوداده
این ترکیب، هم بوی ناخوشایند را میپوشاند، هم عطر دلچسبی به کلهپاچه میدهد.
✅ 3. گرفتن کف روی کلهپاچه
• وقتی کلهپاچه شروع به جوشیدن میکند، کف قهوهای یا خاکستری روی آن را بلافاصله با قاشق جمع کنید.
• این کف حاوی ترکیباتی است که بوی نامطبوع ایجاد میکنند.
✅ 4. استفاده از پیاز زیاد
• ۲ تا ۳ پیاز بزرگ را خرد یا درسته با پوست (شستهشده) در قابلمه بیندازید.
• پیاز بوی زهم را جذب میکند و باعث عطر بهتر غذا میشود.
? بعد از پخت: حذف بو از فضای خانه
✅ 5. جوشاندن سرکه و دارچین روی گاز
• در یک قابلمه کوچک، کمی سرکه سفید با چند عدد چوب دارچین یا پوست پرتقال بجوشانید.
• بخار حاصل، بوی کلهپاچه را در هوا خنثی میکند.
✅ 6. روشن کردن زغال یا عود طبیعی
• گذاشتن زغال گداخته در ظرفی کوچک با کمی هل یا دارچین خشک میتواند فضای خانه را خوشبو کند.
• همچنین میتوانید از عودهای طبیعی یا اسپری خوشبوکننده استفاده کنید.
✅ 7. باز گذاشتن پنجره و استفاده از هود
• در کل مدت پخت، پنجرهها و هود آشپزخانه را روشن نگه دارید.
• یک فن یا هواکش کمکی در آشپزخانه هم میتواند پخش بو را به حداقل برساند.
✅ جمعبندی سریع ترفندهای ضد بوی کلهپاچه:
مرحله | ترفند کلیدی |
قبل از پخت | شست وشو با سرکه و نمک+آبلیمو |
هنگام پخت | دارچین،هل،زنجبیل،سیر،پیاز،گرفتن کف |
بعد از پخت | جوشاندن سرکه و دارچین+تهویه مناسب |
سیاه شدن گوشت چرخکرده معمولاً به دلایل زیر اتفاق میافتد:
۱. اکسید شدن میوگلوبین (پروتئین رنگی گوشت):
گوشت تازه به رنگ قرمز روشن است، اما با گذر زمان و در تماس با هوا، میوگلوبین موجود در آن اکسید میشود و رنگ آن به قهوهای تیره یا سیاه تغییر میکند. این فرآیند طبیعی است و همیشه به معنی فاسد شدن گوشت نیست.
۲. عدم دسترسی به هوا (داخل بستهبندی فشرده):
گاهی اوقات سطح بیرونی گوشت چرخکرده قرمز است اما داخل آن سیاه یا خاکستری تیره به نظر میرسد. این به دلیل نبود اکسیژن در مرکز بسته است. وقتی گوشت در معرض هوا قرار گیرد، ممکن است دوباره کمی روشن شود.
۳. فساد گوشت:
اگر سیاهی همراه با:
بوی بد و ترش
چسبندگی غیرعادی
تغییر بافت یا کپک باشد، احتمال زیاد گوشت فاسد شده و باید دور ریخته شود.
۴. نگهداری نامناسب:
گوشت اگر در دمای نامناسب (مثلاً بالاتر از ۴ درجه سانتیگراد) یا برای مدت طولانی نگهداری شود، ممکن است تیره یا سیاه شود و خراب شود.
---
راههای پیشگیری:
نگهداری در یخچال با دمای مناسب (۰ تا ۴ درجه)
مصرف طی ۲ تا ۳ روز پس از خرید
بستهبندی مناسب و بدون هوا (وکیوم)
فریز کردن اگر مصرف در مدت کوتاه ممکن نیست
استفاده از گوشت شتر برای خورشت ✅ کاملاً درست و حتی در برخی موارد توصیهشده است؛ البته با رعایت نکاتی مهم در پخت. در ادامه دلایل درستی یا نادرستی استفاده از گوشت شتر برای خورشت را بررسی میکنم:
✅ چرا استفاده از گوشت شتر در خورشت “درست” است:
1. ارزش غذایی بالا
• گوشت شتر سرشار از:
• پروتئین خالص
• آهن و روی
• چربی کمتر از گوشت گاو و گوسفند
• مناسب برای افراد با کلسترول بالا و کسانی که به دنبال غذای سبکتر هستند.
2. طبع گرم (طبق طب سنتی)
• طبع گوشت شتر گرم و خشک است.
• برای خورشتهایی که سردی دارند (مثل خورشت آلو، قورمهسبزی یا فسنجان)، گزینه بسیار خوبی است.
3. مناسب پخت طولانی
• گوشت شتر نسبت به گوشت گوسفند سفتتر است، ولی در پختهای طولانی (مثل خورشت)، بافت نرم و دلچسبی پیدا میکند.
⚠️ نکات مهم هنگام استفاده در خورشت:
1. مدت زمان پخت
• گوشت شتر دیرپز است؛ باید آن را حدود ۳ تا ۴ ساعت آرام پخت.
• استفاده از زودپز یا خواباندن در پیاز/سرکه/آبلیمو قبل از پخت میتواند کمک کند.
2. سن شتر مهم است
• گوشت شتر جوان (زیر ۲ سال) نرمتر، خوشطعمتر و مناسبتر برای خورشت است.
• گوشت شتر پیر ممکن است بو بدهد یا سفت بماند.
3. ادویههای گرم و خوشبو
• برای رفع بوی احتمالی گوشت شتر و هماهنگی طبع، از ادویههایی مثل:
• دارچین، هل، زنجبیل، زیره یا فلفل سیاه استفاده کن.
❌ چه زمانی استفاده نادرست است؟
• اگر زمان کافی برای پخت طولانی نداری.
• اگر از گوشت شتر پیر یا نامرغوب استفاده شود.
• اگر با خورشتهای لطیف و سریعپز مثل “خوراک بامیه” یا “خورشت قیمه نذری” که لطافت گوشت مهم است، ترکیب شود.
? جمعبندی:
استفاده از گوشت شتر در خورشت درست، سالم و مفید است؛ به شرطی که:
• گوشت تازه و جوان باشد،
• زمان کافی برای پخت در نظر گرفته شود،
• با ادویه مناسب طبخ شود.
بله، گوشت شتر میتواند در بسیاری از موارد جایگزین گوشت گوساله شود، اما این جایگزینی به هدف مصرف و ترجیحات فردی بستگی دارد. در ادامه مقایسهای از این دو نوع گوشت را میبینی:
---
شباهتها:
هر دو گوشت قرمز هستند و منبع خوبی از پروتئین، آهن، روی و ویتامینهای گروه B محسوب میشوند.
برای خورشت، آبگوشت، کباب و بریانی میتوان از هر دو استفاده کرد.
---
تفاوتها:
ویژگی گوشت شتر گوشت گوساله
چربی چربی کمتر، سالمتر برای قلب چربی متوسط، بستگی به بخش گوشت داردطبع گرم سردهضم نسبتاً آسانتر برای بعضی افراد ممکن است سنگینتر باشدطعم طعم خاص، کمی شیرینتر طعم ملایمتر و رایجترقیمت معمولاً گرانتر یا کمتر در دسترس قیمت متغیر، معمولاً ارزانترنرمی بافت کمی سفتتر، به زمان پخت بیشتر نیاز دارد نرمتر و زودپزتر
---
چه زمانی گوشت شتر گزینه بهتری است؟
برای افراد دارای کلسترول بالا یا مشکلات قلبی
کسانی که به دنبال طبع گرم در رژیم غذایی هستند
در رژیمهای لاغری یا دیابت (به دلیل چربی کمتر)
---
چه زمانی گوشت گوساله بهتر است؟
برای کودکان یا سالمندان که نیاز به گوشت نرمتر دارند
در غذاهایی که پخت سریعتر لازم است
برای کسانی که به طعم خاص شتر عادت ندارند
مقایسه قلم گوسفند (پاچه گوسفند) و قلم گوساله (پاچه گوساله) از جنبههای مختلف ارائه کردهام:
? 1. مشخصات تغذیهای
• قلم گوسفند:
• هر ۱۰۰ گرم از پاچه گوسفند (لگ، بدون چربی اضافی) حاوی حدود:
• ۱۸۰ تا ۱۹۰ کیلوکالری
• ۲۷ گرم پروتئین
• ۸ تا ۱۰ گرم چربی
• ترکیب ماکروها تقریبا شامل ۶۰٪ پروتئین، ۴۰٪ چربی و ۰٪ کربوهیدرات است ().
• قلم گوساله:
• اطلاعات دقیق برای قلم گوساله کمتر موجود است، اما با توجه به مشابهت با استخوانهای گاو و دادههای کلی خوراکی سبک، میتوان گفت کالری و چربی آن احتمالاً مشابه چربی استخوان پر چربی مانند گوشت بُرس یا هیچ کمابیش است. بافت ژلاتینی پاچه گوساله غنی از کلاژن و املاحی مانند کلسیم، منیزیم و روی است ().
? 2. ترکیبات مفید (ژلاتین، کلاژن و املاح)
• هر دو نوع قلم بسیار غنی از کلاژن و ژلاتین هستند که:
• کمک به سلامت مفاصل و پوست،
• تقویت سیستم گوارش،
• ترمیم غضروفها تلقی میشوند .
• قلم گوساله علاوه بر این، منابع خوبی از روی و منیزیم دارد که عملکرد ایمنی و سلامت استخوان را تقویت میکند ().
? 3. تفاوت در ذائقه و مصرف
• پاچه گوسفند بافت نرمتر و کمی چربتر دارد؛
• پاچه گوساله ضخیمتر، سفتتر و ژلاتینیتر است.
• معمولاً پاچه گوسفند برای خورشت یا آش سنتی استفاده میشود، در حالیکه پاچه گوساله بافت حجیمتر دارد و برای پختهای طولانی یا عصارهگیری (نوعی سوپ مقوی) مناسب است.
4. مقایسه تخصصی (کاهش کالری، پروتئین و چربی)
✅ جمعبندی نهایی:
1. قلم گوسفند:
• پروتئین بالا، چربی نسبتاً متوسط، مناسب آش و خورشت.
2. قلم گوساله:
• ژلاتین بیشتر، چربی و املاح فراوان، مناسب سوپ/عصاره مقوی یا خوراکهایی با پخت طولانی.
? در نهایت: اگر بهدنبال بافت ژلاتینی و تأمین کلاژن بیشتری هستید، قلم گوساله گزینه بهتری است؛ اما اگر بیشتر دنبال غذای سریعتر و با طعم قابل قبولتر میگردید، قلم گوسفند عالیست.
? پیشنهاد استفاده:
• برای آش پر ژلاتین: از قلم گوساله استفاده کن.
• برای خورشت سنتی سبکتر: قلم گوسفند مناسبتر است.
در مورد دمبالیچه (دنبلان) کوساله:
• این بخش تقریباً نیمی از چربی بدن بره را در خود جای میدهد. مطالعات نشان دادهاند که درصد بسته خاص دمبالیچه در برهها حدود ۲۰ ٪ چربی کل بدن است، در حالی که پروتئین بدنی (عمدتاً توده عضلانی) بهطور متوسط ۱۱–۱۳ ٪ کل بدن را تشکیل میدهد .
در مورد چربی دمبالیچه (tail fat):
• این چربی بسیار خالص است و بیش از ۹۴ ٪ چربی خالص دارد، یعنی تقریباً بدون ترکیبات غیرچربی
توضیح بیشتر:
• مطالعهای روی برههای با وزن ۱۱ تا ۲۵ کیلوگرم نشان داد که با افزایش وزن، چربی کل بدن از حدود ۲۰.۶ ٪ به ۲۱.۴ ٪ افزایش مییابد، در حالی که پروتئین بدن در حدود ۱۰.۴ تا ۱۳.۳ ٪ باقی میماند .
• اما اگر بهطور خاص دمبالیچه (tail fat) را بررسی کنیم، این بخش به صورت تقریبا ۹۴ ٪ شامل چربی است و پروتئین قابلتوجهی ندارد
جمعبندی:
• دمبالیچهی کوساله تقریباً یک چربی خالص است (~۹۴ ٪ چربی، نزدیک به صفر پروتئین).
• اگر مد نظرتان ترکیب بدن بره (از جمله گوشت و چربی) باشد: حدود ۲۰ ٪ چربی و ۱۱–۱۳ ٪ پروتئین.
فرق اصلی بین ران گوساله و مغز ران گوساله در موارد زیر است:
---
۱. محل قرارگیری در بدن گوساله:
ران گوساله:به کل عضلات بزرگ پشت پا (از مفصل لگن تا زانو) گفته میشود. بخشهایی مانند "سرسینهران"، "ماهیچه"، "کفران"، "مغز ران" و... را شامل میشود.
مغز ران گوساله:یکی از نرمترین و درونیترین عضلات ران است که در وسط ران قرار دارد. به آن در انگلیسی گاهی eye of round یا knuckle گفته میشود.
---
۲. بافت و نرمی گوشت:
ران گوساله:معمولاً بافتی سفتتر و عضلانیتر دارد. مناسب برای پختهای طولانی مثل خورش و قیمه است.
مغز ران گوساله:لطیفتر و نرمتر از سایر قسمتهای ران است، با بافتی منسجم و بدون چربی و رگ زیاد. برای خوراک، بیفاستراگانف، شنیسل، بیف رول، یا گوشت چرخکرده درجهیک مناسب است.
---
۳. کاربرد در آشپزی:
قسمت مناسب برای
ران کامل خورشها، گوشت چرخکرده، آبگوشت، گوشت کوبیدهمغز ران بیفاستراگانف، رول گوشت، شنیسل، سرخکردنی و تفتی
---
۴. قیمت:
مغز ران به دلیل نرمی، بیچربی بودن و کاربرد خاص، معمولاً از ران کامل گرانتر است.
«دمار گوشت» یک اصطلاح قدیمی و سنتی در زبان فارسی است که بیشتر در زمینه پخت گوشتهای سخت یا دیرپز به کار میرود.
---
معنی «دمار گوشت درآوردن» چیست؟
اصطلاح "دمار گوشت رو درآورد" یعنی:
> گوشت آنقدر پخته شده و زمان زیادی صرف پختش شده که کامل نرم شده و از استخوان جدا شده است.
در زبان عامیانه، وقتی میگویند:
> «دمار گوشتو درآوردیم تا پخت»یعنی:
گوشت خیلی سفت بود
زمان زیادی طول کشید تا بپزد
با زحمت فراوان، آن را به حالت نرم و خوشخوراک رساندیم
---
ریشه واژه «دمار»
در فارسی، «دمار» به معنی:
نابودی یا از بین بردن چیزی
یا فشار و زحمت زیاد برای خستهکردن یا نرمکردن چیزی
در اینجا هم یعنی آنقدر گوشت جوشانده و پخته شده که حالت اولیۀ خودش را از دست داده و نرم شده.
---
کاربرد:
مثلاً در مورد گوشت بز، گاو پیر یا شتر که دیرپز هستند، ممکن است بگویند:
> «برای این خورشت، باید دمار گوشتو دربیاری تا خوب جا بیفته.»
گوشت بز معمولاً دیرپزتر از گوشت گوسفند یا گوساله است، و این موضوع به دلایل زیر برمیگردد:
---
۱. کم بودن چربی
گوشت بز چربی کمی دارد، و همین باعث میشود:
بافت آن سفتتر باشد.
هنگام پختن، آب و روغن کمتری آزاد کند.
نرم شدن آن زمان بیشتری ببرد.
---
۲. فعالیت زیاد عضلات بز
بزها معمولاً بسیار فعال هستند و زیاد راه میروند، مخصوصاً اگر در مناطق کوهستانی یا روستایی پرورش یافته باشند. این موضوع باعث میشود:
گوشتشان ماهیچهایتر و دارای الیاف عضلانی سفتتری شود.
در نتیجه زمان پخت بیشتری نیاز داشته باشد.
---
۳. سن حیوان
اگر بز سن بالاتری داشته باشد (مثلاً بز بالغ یا پیر)، گوشت آن:
دیرپزتر است.
طعم قویتری دارد.
به پخت آرام و طولانیتری نیاز دارد تا نرم شود.
---
۴. کمبود کلاژن محلول
کلاژن نوعی پروتئین است که در گوشت وجود دارد و در زمان پخت آرام تبدیل به ژلاتین شده و گوشت را نرم میکند. اما در گوشت بز:
نسبت به گوسفند، مقدار کمتری کلاژن محلول وجود دارد.
در نتیجه، دیرتر نرم میشود.
---
نکته برای پخت بهتر گوشت بز:
استفاده از زودپز یا پخت طولانی با شعله ملایم.
مرینیت کردن (خواباندن) گوشت با ماست، آبلیمو، پیاز یا ادویهها برای چند ساعت قبل از پخت.
پخت با آب زیاد و زمان بیشتر.
تفاوت گوشت بز و گوسفند از نظر طعم، بافت، ارزش غذایی و نوع مصرف در ادامه آورده شده:
---
۱. طعم و بوی گوشت
گوشت گوسفند: طعمی ملایم، چربتر، و برای اغلب مردم خوشطعمتر است. بوی آن نیز کمتر تند است.
گوشت بز: طعمی قویتر، کمی تندتر و برای برخی افراد بوی زننده دارد (مخصوصاً اگر گوشت کهنه باشد).
---
۲. میزان چربی
گوسفند: چربتر است، بهویژه در قسمتهایی مانند سردست، دنده و قلوهگاه.
بز: چربی بسیار کمتری دارد. گوشت آن خشکتر است و برای رژیم غذایی کمچرب مناسبتر است.
---
️ ۳. ارزش غذایی
گوشت بز:
پروتئین بالا
چربی و کالری پایینتر
آهن و پتاسیم بالا
کلسترول کمتربرای افراد با بیماری قلبی یا اضافه وزن مناسبتر است.
گوشت گوسفند:
پروتئین بالا
چربی و کلسترول بیشتر
ویتامین B12 بالا
---
۴. بافت و نوع پخت
گوشت گوسفند: نرمتر، برای خورشت، کباب، آبگوشت مناسبتر است.
گوشت بز: سفتتر و دیرپزتر است، معمولاً برای آبگوشت، خوراک یا قورمه استفاده میشود، ولی نیاز به پخت طولانیتر دارد.
---
۵. ذائقه عمومی
در بیشتر فرهنگها (مثل ایران)، گوشت گوسفند محبوبتر است.
گوشت بز بیشتر در مناطق روستایی یا عشایری مصرف میشود.
---
جمعبندی:
ویژگی گوشت گوسفند گوشت بز
طعم ملایم و چرب تند و قویچربی زیاد کمبافت نرم سفتمناسب برای کباب، خورشت آبگوشت، خوراککلسترول بالاتر کمتر
اگر دنبال گوشت رژیمی و سالمترید، بز گزینه بهتری است. ولی اگر به دنبال طعم بهتر هستید، گوشت گوسفند پیشنهاد میشود.
فرآوردههای گوشتی شترمرغ شامل محصولات مختلفی هستند که از گوشت شترمرغ تهیه میشوند و معمولاً بهعنوان گزینههای سالمتر نسبت به گوشت قرمز گاو یا گوسفند مطرح هستند. در ادامه فهرستی از مهمترین فرآوردههای گوشتی شترمرغ آورده شده است:
---
فرآوردههای خام یا نیمهآماده:
1. فیله و استیک شترمرغ:
بسیار لطیف، کمچرب و سرشار از پروتئین
مناسب برای کباب، گریل، یا سرخکردن
2. چرخکرده شترمرغ:
برای تهیه کوفته، کتلت، همبرگر یا ماکارونی
3. کباب لقمه یا جوجهکباب شترمرغ (مرینیت شده):
آماده طبخ، طعمدار با ادویهها و سس مخصوص
4. گوشت مخلوط شترمرغ:
ترکیبی از قسمتهای مختلف لاشه
مناسب برای خورشت، قورمهسبزی یا آبگوشت
---
فرآوردههای فراوریشده:
1. همبرگر شترمرغ:
آماده مصرف، طعم ملایم و بافت لطیف
چربی کمتر از همبرگر گوساله
2. سوسیس و کالباس شترمرغ:
در انواع 60% یا 90% گوشت
برخی برندها با ادویهجات و طعمدهندههای طبیعی تولید میکنند
3. ناگت شترمرغ:
فرآورده سوخاری آماده پخت
مناسب برای کودکان و میانوعدهها
---
سایر محصولات:
1. کنسرو گوشت شترمرغ:
ماندگاری بالا، مناسب برای مصرف فوری
مخصوص سفر یا کمپینگ
2. ژامبون شترمرغ:
نوعی کالباس کمچرب، برشخورده برای ساندویچ و پیتزا
---
مزایای فرآوردههای گوشتی شترمرغ:
چربی و کلسترول پایینتر نسبت به گاو و گوسفند
سرشار از آهن، روی (Zinc)، و ویتامین B12
مناسب برای افراد با رژیمهای خاص (مانند بیماران قلبی یا دیابتی)
تفاوت بین شقه راست و شقه چپ لاشه گوسفند (یا بهطور کلی گوشت گوسفندی) در اصل از نظر محل قرارگیری در بدن گوسفند است، اما از نظر کیفیت و ویژگیهای گوشت، تفاوتهایی جزئی وجود دارد. در ادامه تفاوتهای اصلی را برایتان شرح میدهم:
---
۱. موقعیت شقهها
گوسفند پس از ذبح، به صورت طولی از ستون فقرات دو نیم میشود.
نیمه سمت راست بدن گوسفند: شقه راست
نیمه سمت چپ بدن گوسفند: شقه چپ
---
۲. تفاوت در عضلهسازی (جزئی)
بیشتر دامها (مثل گوسفند) در سمت راست بدن خود بیشتر میخوابند، بنابراین عضلات سمت چپ کمی بیشتر درگیر فعالیت میشوند.
همین موضوع ممکن است باعث شود گوشت شقه چپ کمی سفتتر و گوشت شقه راست کمی نرمتر و خوشپختتر باشد، گرچه این تفاوت برای مصرفکننده معمولی زیاد محسوس نیست.
---
۳. تقاضا و قیمت بازار
در بازار ایران، شقه راست معمولاً محبوبتر است و گاهی قیمت آن کمی بالاتر است، مخصوصاً برای قسمتهای خاص مثل راسته، ران و سردست.
در برخی قصابیها ممکن است مشتری بخواهد حتماً شقه راست را بخرد.
---
۴. تفاوت خاص در ترکیب اجزای داخلی وجود ندارد
تمام قسمتهای هر دو شقه (مثل سردست، راسته، ران و گردن) در هر دو طرف بدن وجود دارند و از نظر ساختار یکسان هستند.
---
نتیجهگیری:
ویژگی شقه راست شقه چپ
موقعیت بدن سمت راست گوسفند سمت چپ گوسفندبافت عضله کمی نرمتر کمی سفتترمحبوبیت بازار بیشتر کمترتفاوت در اجزا ندارد ندارد
کوهان گوساله بهدلیل بافت چرب، ژلاتینی و طعم غنیای که دارد، برای غذاهایی که نیاز به پخت طولانی، طعمدهی عمیق و چربی طبیعی دارند، بسیار مناسب است. در ادامه، چند غذای سنتی و کاربردی که کوهان گوساله در آنها خوب جواب میدهد را معرفی میکنم:
✅ 1. آبگوشت (دیزی)
کوهان گوساله در آبگوشت، جایگزین عالی برای دنبه است؛ چربی خوشطعم، ولی سنگینی کمتری دارد و به غذا لعاب و عطر خاصی میدهد.
✅ 2. خورشها (مثل خورش قیمه، فسنجان، قرمهسبزی)
اضافهکردن تکهای کوهان به خورش (کنار گوشت اصلی)، باعث میشود خورش لعابدارتر و خوشطعمتر شود؛ مخصوصاً برای کسانی که طعم چربی طبیعی را دوست دارند.
✅ 3. آشها و سوپهای سنتی
در بعضی مناطق، کوهان را با استخوان یا قلم پخته و عصارهای غنی تهیه میکنند که پایه خوبی برای آشهایی مثل آش رشته، آش شلهقلمکار یا آش جو است.
✅ 4. پلوهای گوشتی (مثل چلو گوشت)
در پخت چلو گوشت سنتی یا تهچین گوشت، استفاده از کوهان کنار گوشت بره یا گوساله، طعم بهتری به برنج و گوشت میدهد.
✅ 5. کلهپاچه یا پاچهخورشت
در برخی نسخههای سنتی کلهپاچه یا “پاچهخورشت”، برای تقویت چربی و طعم، کوهان هم اضافه میکنند که باعث میشود طعم پاچه ملایمتر و غنیتر شود.
✅ 6. عصاره و ژله طبیعی (Bone Broth یا ژلهی استخوانی)
اگر کوهان را با قلم و استخوان بجوشانید، عصارهای بسیار مقوی و پرکلاژن به دست میآید که هم مقوی است و هم پایه خوبی برای سوپ یا حتی نوشیدنی دارویی.
✅ 7. کباب کوبیده سنتی
در برخی مناطق، چربی کوهان را چرخ کرده و به گوشت کباب کوبیده اضافه میکنند تا لطافت و چربی طبیعی به آن بدهد.
نکته مهم:
کوهان نسبت به دنبه، طبع ملایمتری دارد، بوی زننده کمتری دارد و سبکتر هضم میشود، به همین دلیل در طبخ غذاهای سنتی انتخاب مناسبی است.
کوهان گوساله (که در برخی مناطق به آن «کوهان گاو» نیز گفته میشود) بخشی از بدن گوساله یا گاو است که معمولاً در قسمت بالای شانه قرار دارد و از چربی و بافت عضلانی تشکیل شده است. این بخش در دامهای نر و برخی نژادهای خاص، برجستهتر است. کوهان بهدلیل ترکیب منحصربهفرد چربی، پروتئین، و کلاژن، کاربردهای خوراکی و درمانی متعددی دارد.
در ادامه مقالهای درباره موارد مصرف کوهان گوساله آورده شده است:
موارد مصرف کوهان گوساله
1. مصارف خوراکی
الف) تهیه غذاهای سنتی
کوهان گوساله در برخی فرهنگها بهعنوان یک ماده خوراکی لذیذ و پرارزش شناخته میشود. در غذاهایی مانند آبگوشت، خورشها، یا کبابها از آن استفاده میشود. بافت چرب و ژلاتینی آن باعث میشود طعم و مزه خاصی به غذا ببخشد.
ب) تهیه ژلاتین و عصاره
از کوهان میتوان برای تهیه عصارههای غنی از کلاژن استفاده کرد. با پخت طولانیمدت، کوهان تبدیل به مادهای ژلهای و مغذی میشود که در رژیمهای غذایی تقویتی توصیه میگردد.
2. مصارف دارویی و طب سنتی
در طب سنتی ایران و برخی کشورهای آسیایی، کوهان گوساله خواص درمانی بسیاری دارد:
الف) تقویت مفاصل و پوست
بهدلیل وجود مقادیر زیاد کلاژن، مصرف عصاره کوهان میتواند در بهبود عملکرد مفاصل، کاهش دردهای آرتروز و کمک به سلامت پوست مؤثر باشد.
ب) افزایش انرژی و تقویت عمومی بدن
در برخی نسخههای طب سنتی، از کوهان برای تقویت بنیه و افزایش انرژی بدن استفاده میشود. این چربی خاص به عنوان منبع انرژی طبیعی در نظر گرفته میشود.
پ) درمان خشکی بدن و کمخونی
چربی موجود در کوهان، گرم و تر دانسته میشود و در درمان خشکی پوست، خشکی مفاصل و حتی کمخونی مفید شمرده میشود.
3. مصارف آرایشی و بهداشتی (در گذشته و طب سنتی)
در برخی منابع قدیمی طب سنتی، از چربی کوهان برای تهیه روغنهای موضعی یا پمادها استفاده میشده است. این روغنها برای:
• تسکین درد مفاصل
• درمان ترک پا یا خشکی پوست
• مرطوب کردن پوست در زمستان
کاربرد داشتهاند.
4. مصارف صنعتی (محدود)
در برخی صنایع غذایی سنتی یا تولیدات فرآوردههای گوشتی، از چربی کوهان برای افزایش چربی طبیعی و بهبود طعم و بافت محصولات استفاده میشود.
نکات مهم هنگام مصرف کوهان گوساله
• افراد با چربی خون بالا باید در مصرف آن احتیاط کنند.
• طبخ صحیح آن مهم است؛ چون بافت چرب آن نیاز به زمان طولانیتری برای پخت دارد.
• بهتر است از دامهای سالم و بدون بیماری استفاده شود تا خطر انتقال بیماریها به صفر برسد.