خوردن ماهی در آخر سال شمسی و به‌ویژه در شب عید نوروز، ریشه‌ای کهن در فرهنگ ایرانی دارد. این سنت به چند عامل تاریخی و نمادین بازمی‌گردد:

نماد فراوانی و برکت: ماهی در بسیاری از فرهنگ‌ها نماد برکت، روزی و زندگی است. در ایران باستان، ماهی به عنوان نشانه‌ای از نعمت‌های طبیعت و فراوانی غذا در سال جدید در نظر گرفته می‌شد.

ارتباط با عنصر آب: در اندیشه ایرانی، چهار عنصر اصلی (آب، خاک، باد و آتش) جایگاه ویژه‌ای دارند. ماهی که در آب زندگی می‌کند، نماد پاکی، تازگی و زندگی دوباره است.

سفره هفت‌سین و فلسفه نو شدن: در سفره هفت‌سین، سبزی‌پلو با ماهی به عنوان یک غذای مرسوم دیده می‌شود. سبزی نماد رویش و تازگی و ماهی نماد پویایی و حرکت رو به جلو است.

ریشه‌های زرتشتی: در دوران زرتشتیان، خوردن غذاهای پاک و تازه اهمیت زیادی داشت. احتمالاً ماهی به عنوان یک غذای سالم و نماد تازگی در آیین‌های نوروزی جای گرفته است.

اقتباس از باورهای نجومی: برخی معتقدند که این رسم با ورود خورشید به برج حوت (ماهی) در ماه‌های پایانی سال مرتبط است و نمادی از پایان یک دوره و آغاز دوره‌ای نو محسوب می‌شود.

به مرور زمان، این سنت به عنوان یکی از بخش‌های جدایی‌ناپذیر از آیین‌های نوروزی در فرهنگ ایرانی باقی مانده و امروزه در بسیاری

از خانواده‌ها، خوردن سبزی‌پلو با ماهی در شب سال نو همچنان رایج است.

تغذیه نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت بیماری آلزایمر دارد. برخی مواد غذایی می‌توانند به حفظ سلامت مغز کمک کنند و در کند کردن روند پیشرفت بیماری مؤثر باشند. در اینجا به برخی از نکات تغذیه‌ای که می‌تواند در روند آلزایمر مؤثر باشد، اشاره می‌کنم:
چربی‌های سالم: چربی‌های امگا-۳ موجود در ماهی‌های چرب مانند سالمون، تن، و ساردین به سلامت مغز کمک می‌کنند. این چربی‌ها باعث کاهش التهاب مغزی و بهبود عملکرد شناختی می‌شوند.

آنتی‌اکسیدان‌ها: میوه‌ها و سبزیجاتی که غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند، مانند توت‌ها، اسفناج، کلم بروکلی و فلفل، به محافظت از مغز در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند.

غذاهای ضد التهابی: غذاهایی که التهاب را کاهش می‌دهند، مانند زردچوبه و زنجبیل، می‌توانند در کاهش علائم آلزایمر مفید باشند.

ویتامین‌ها و مواد معدنی: ویتامین D، ویتامین B12، و فولات برای عملکرد صحیح مغز ضروری هستند. کمبود این ویتامین‌ها می‌تواند به مشکلات شناختی منجر شود.

رژیم مدیترانه‌ای: مطالعات نشان داده‌اند که رژیم غذایی مدیترانه‌ای، که شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، روغن زیتون، و منابع پروتئینی مانند حبوبات و ماهی است، می‌تواند خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد.

کاهش مصرف قند و کربوهیدرات‌های ساده: مصرف زیاد قند و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده می‌تواند به ایجاد التهاب در مغز و کاهش سلامت شناختی منجر شود.

تغذیه صحیح به‌تنهایی نمی‌تواند از بروز آلزایمر جلوگیری کند، اما می‌تواند تأثیر زیادی بر روند بیماری داشته باشد و کیفیت زندگی افراد مبتلا را بهبود بخشد.

فصل صید ماهی خاویار (فیل‌ماهی، تاس‌ماهی و گونه‌های دیگر از خانواده خاویاری) به عوامل مختلفی مانند زیستگاه، نوع ماهی و مقررات محیط‌زیستی بستگی دارد.
فصل صید در ایران (دریای خزر)
اواسط پاییز تا اوایل بهار (حدوداً از مهر تا فروردین) بهترین زمان صید ماهیان خاویاری است.
در این فصل، ماهی‌های خاویاری برای تخم‌ریزی به سمت مناطق کم‌عمق حرکت می‌کنند و راحت‌تر قابل صید هستند.
در تابستان و بهار معمولاً ممنوعیت صید وجود دارد تا از کاهش جمعیت این ماهیان ارزشمند جلوگیری شود.

مقررات و ممنوعیت‌ها
به دلیل کاهش شدید جمعیت ماهیان خاویاری، صید تجاری آن‌ها در دریای خزر بسیار محدود و تحت کنترل شدید سازمان‌های محیط‌زیستی است.
بسیاری از کشورها به پرورش ماهی خاویاری در مزارع آبزی‌پروری روی آورده‌اند تا از صید غیرقانونی جلوگیری شود.

بنابراین، اگرچه فصل سنتی صید خاویار پاییز و زمستان است، اما امروزه بیشتر خاویارهای موجود در بازار از طریق پرورش تأمین می‌شوند.

ماهی شیر و ماهی حلوا دو نوع ماهی محبوب دریای جنوب ایران هستند که از نظر ظاهری، بافت گوشت و طعم با هم تفاوت دارند:
1. ماهی شیر
ظاهر: بدنی کشیده و دوکی‌شکل، رنگ نقره‌ای با سطح صاف
اندازه: نسبتاً بزرگ، ممکن است تا بیش از 1 متر رشد کند
بافت گوشت: سفت و کم‌تیغ
طعم: خوشمزه و مناسب برای سرخ‌کردن، کبابی و قلیه ماهی
زیستگاه: آب‌های خلیج فارس و دریای عمان

2. ماهی حلوا (حلوا سفید یا زبیدی)
ظاهر: بدنی پهن، گرد و نقره‌ای رنگ
اندازه: کوچک‌تر از ماهی شیر، معمولاً تا 40 سانتی‌متر
بافت گوشت: نرم، لطیف و کم‌تیغ
طعم: بسیار لذیذ و لطیف، مناسب برای سرخ‌کردن و بخارپز
زیستگاه: بیشتر در آب‌های خلیج فارس

تفاوت‌های کلیدی:
ماهی شیر بزرگ‌تر، گوشتی سفت‌تر و مناسب کباب و قلیه است.
ماهی حلوا کوچک‌تر، گوشتی لطیف‌تر و برای سرخ‌کردن ایده‌آل است.
ماهی حلوا به دلیل بافت لطیف و طعم خاص، گران‌تر از ماهی شیر است.

اگر به دنبال گوشت نرم و لطیف هستید، حلوا سفید انتخاب بهتری است، اما اگر ماهی مقاوم‌تر و سفت‌تر می‌خواهید، ماهی شیر مناسب‌تر است.

 مصرف ماهی و دوغ به‌صورت هم‌زمان به دلیل ترکیب خاص مواد غذایی موجود در آن‌ها در برخی فرهنگ‌ها و باورها توصیه نمی‌شود. این   موضوع از دو   منظر بررسی می‌شود:

 1. دلایل علمی و گوارشی

•  هضم دشوار: ماهی منبع پروتئین حیوانی و دوغ حاوی لبنیات است. ترکیب این دو ممکن است برای برخی افراد باعث اختلال گوارشی شود،   زیرا هضم پروتئین   ماهی و لبنیات هم‌زمان نیاز به فرآیندهای مختلفی دارد.
•  حساسیت‌های پوستی: در افراد حساس، مصرف هم‌زمان ماهی و دوغ ممکن است منجر به واکنش‌های آلرژیک یا بروز مشکلات پوستی مانند   لکه‌های سفید   (ویتیلیگو) شود، اگرچه این مورد از نظر علمی به‌طور کامل اثبات نشده است.
•  طبع سرد: هر دو ماده طبع سرد دارند و مصرف هم‌زمان آن‌ها ممکن است در برخی افراد باعث احساس سردی، نفخ، یا مشکلات گوارشی شود.

 2. باورهای سنتی و طب سنتی

در طب سنتی ایرانی و بسیاری از فرهنگ‌ها، توصیه می‌شود غذاهایی با طبع سرد مانند ماهی با مواد غذایی با طبع گرم مصرف شوند تا تعادل بدن حفظ شود. ترکیب ماهی و دوغ به دلیل سردی بیش از حد ممکن است موجب بروز مشکلاتی مانند ضعف سیستم گوارشی یا سردی بدن شود.

راه‌حل:

برای کاهش اثرات احتمالی، می‌توان ماهی را با مواد غذایی با طبع گرم مثل سیر، زنجبیل، یا ادویه‌جات مصرف کرد و از خوردن دوغ هم‌زمان با آن پرهیز کرد. همچنین مصرف دوغ با طعم‌دهنده‌های گرم مثل نعناع یا آویشن می‌تواند تا حدی اثرات سردی آن را کاهش دهد.

دمی پخت ماهی یکی از غذاهای خوشمزه و محبوب جنوب ایران، به‌ویژه در بوشهر است. این غذا ترکیبی از برنج، ماهی، و ادویه‌های خوش‌عطر است که طعمی بی‌نظیر ایجاد می‌کند.

معمولاً از ماهی‌های گوشتی و مناسب برای پخت و پز استفاده می‌شود. برخی از ماهی‌های رایج که می‌توان برای این غذا استفاده کرد عبارتند از:

1. شوریده (یکی از ماهی‌های محبوب در جنوب ایران)
2. هامور (ماهیان گوشتی و خوش‌طعم)
3. طاووس ماهی
4. سنگسر
5. گربه‌ماهیان (مانند گربه‌ماهیان سیاه یا سفید)

این ماهی‌ها علاوه بر طعم خوب، بافت مناسبی برای دم‌کردن دارند و به خوبی با ادویه‌ها و سس‌های این غذا ترکیب می‌شوند.

در ادامه طرز تهیه این غذا را آورده‌ام:

مواد لازم:

• برنج: 2 پیمانه
• ماهی (ترجیحاً ماهی جنوبی مثل شوریده یا هامور): 500 گرم
• پیاز: 2 عدد بزرگ
• سیر: 4-5 حبه
• رب گوجه‌فرنگی: 2 قاشق غذاخوری
• ادویه‌جات: زردچوبه، پودر لیمو عمانی، فلفل سیاه، فلفل قرمز، دارچین، و نمک به مقدار لازم
• سبزی معطر (ترکیبی از شوید، گشنیز، و شنبلیله خشک یا تازه): 1 پیمانه
• تمرهندی: نصف بسته (ترجیحاً تمر هندی بدون هسته)
• روغن: به میزان لازم
• آب: 4 پیمانه

طرز تهیه:

1. آماده کردن ماهی:

1. ماهی را تمیز کرده، تکه کنید و با نمک، زردچوبه، و کمی آب لیمو مزه‌دار کنید.
2. ماهی را در کمی روغن سرخ کنید و کنار بگذارید.

2. آماده کردن سس:

1. پیازها را ریز خرد کرده و در روغن تفت دهید تا طلایی شود.
2. سیر له‌شده را اضافه کنید و کمی تفت دهید.
3. زردچوبه، فلفل سیاه، فلفل قرمز و دارچین را اضافه کرده و با پیاز مخلوط کنید.
4. رب گوجه‌فرنگی را اضافه کنید و چند دقیقه تفت دهید تا خامی رب گرفته شود.
5. تمرهندی را در یک لیوان آب گرم حل کرده، صاف کنید و به سس اضافه کنید.
6. سبزی‌های معطر را داخل سس بریزید و به‌خوبی مخلوط کنید.

3. پخت برنج:

1. برنج را شسته و به همراه آب به سس اضافه کنید.
2. ماهی سرخ‌شده را روی برنج قرار دهید و درب قابلمه را بگذارید.
3. حرارت را کم کنید و اجازه دهید برنج با سس و ماهی دم بکشد.

4. سرو غذا:

دمی پخت را در ظرف سرو کشیده و با لیمو ترش تازه و سبزی‌خوردن تزئین کنید.

نکته‌ها:

• می‌توانید از فلفل سبز تند برای طعم تندتر استفاده کنید.
• اضافه کردن کمی زعفران دم‌کرده در مرحله آخر طعم و رنگ بهتری به غذا می‌دهد.

نوش جان!