ماهی قزل‌آلا یکی از گونه‌های سردآبی است که به دلیل حساسیت بالا به تغییرات دما، توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. برخلاف پستانداران، قزل‌آلا موجودی خونسرد (اکتوتِرم) است و دمای بدنش به‌طور مستقیم از محیط اطراف تأثیر می‌پذیرد. بنابراین درک مکانیسم‌های فیزیولوژیکی و رفتاری تنظیم دما در این ماهی، برای درک زیست‌بوم و سلامت آن اهمیت زیادی دارد.

 وابستگی به دمای محیط
قزل‌آلا توانایی حفظ دمای ثابت بدن را ندارد و دمای درونی آن تقریباً برابر با دمای آب است. محدوده‌ی دمایی مناسب برای زندگی قزل‌آلا معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد است. در دماهای بالاتر از ۲۰ درجه، تنفس و متابولیسم آن به شدت افزایش می‌یابد و خطر مرگ بالا می‌رود.

 سازوکارهای فیزیولوژیکی تنظیم دما
تغییر نرخ متابولیسم:با افزایش دمای آب، واکنش‌های متابولیکی در بدن قزل‌آلا تسریع می‌شوند. در مقابل، در آب‌های سرد، سرعت متابولیسم کاهش می‌یابد تا انرژی کمتری مصرف شود. این سازوکار نوعی تطبیق درونی برای بقا در محیط‌های مختلف است.

افزایش یا کاهش جریان خون سطحی:قزل‌آلا در آب‌های سرد، جریان خون را در نزدیکی اندام‌های مرکزی حفظ می‌کند تا از اتلاف حرارت جلوگیری شود. در آب‌های گرم‌تر، جریان خون به پوست و باله‌ها بیشتر می‌شود تا گرما از بدن دفع گردد.

ترکیب چربی‌های غشایی:ماهی قزل‌آلا می‌تواند میزان اسیدهای چرب غیراشباع در غشای سلولی خود را تغییر دهد تا انعطاف‌پذیری سلول‌ها در دماهای مختلف حفظ شود. این سازوکار به حفظ کارکرد طبیعی سلول‌ها در شرایط دمایی گوناگون کمک می‌کند.

 سازوکارهای رفتاری
انتخاب زیستگاه‌های با دمای مناسب:قزل‌آلا معمولاً در بخش‌هایی از رودخانه یا دریاچه زندگی می‌کند که دمای مطلوب دارد. در فصل تابستان به اعماق خنک‌تر آب پناه می‌برد و در زمستان گاهی به مناطق کم‌عمق‌تر و گرم‌تر نزدیک می‌شود.
تغییر در زمان فعالیت:در دماهای بالا، فعالیت تغذیه و شنا کمتر می‌شود و اغلب در ساعات خنک‌تر روز (صبح زود یا غروب) افزایش می‌یابد.

 تأثیر دما بر رشد و بقا
تنظیم ناقص دمای بدن می‌تواند بر تمام عملکردهای حیاتی قزل‌آلا تأثیر بگذارد؛ از جمله:
کاهش اکسیژن‌گیری در آب‌های گرم
کند شدن رشد در دماهای پایین
اختلال در تولیدمثل و تکامل تخم‌ها
افزایش حساسیت به بیماری‌ها

 نتیجه‌گیری
قزل‌آلا با وجود نداشتن توانایی تنظیم فعال دمای بدن، از طریق مجموعه‌ای از سازوکارهای فیزیولوژیکی و رفتاری، خود را با تغییرات محیطی سازگار می‌کند. درک این فرآیندها برای پرورش‌دهندگان ماهی و پژوهشگران زیست‌محیطی اهمیت زیادی دارد، زیرا حفظ دمای مناسب آب یکی از عوامل کلیدی در سلامت و رشد این گونه ارزشمند به شمار می‌رود.