در فصل گرم، به دلیل گرما و نیاز به حفظ انرژی و آب بدن، مصرف غذاهای سبک و مغذی توصیه میشود. در این فصل، بهتر است غذاهایی مصرف کنید که علاوه بر تامین پروتئین، حاوی آب و مواد مغذی دیگری نیز باشند. برخی از این غذاها عبارتند از:
ماست یونانی: یک منبع عالی پروتئین است و میتوان آن را با میوههای تازه مانند توت فرنگی یا هندوانه ترکیب کرد.
مرغ کبابی یا گریل شده: مرغ یک منبع عالی پروتئین است که میتواند در فصل گرم به صورت کبابی یا گریل شده تهیه شود تا چربی کمتری داشته باشد.
توفو: این غذای گیاهی دارای پروتئین بالا است و میتواند جایگزین مناسبی برای گوشت باشد.
حبوبات (لوبیا، عدس): اینها منابع غنی پروتئین هستند که میتوانید به صورت سالاد یا سوپهای سرد مصرف کنید.
تخم مرغ آب پز: تخم مرغ یک منبع کامل پروتئین است که میتوان آن را به صورت سالاد یا میان وعده مصرف کرد.
آووکادو: اگرچه آووکادو بیشتر به عنوان یک منبع چربی سالم شناخته میشود، اما حاوی مقادیر زیادی فیبر و پروتئین نیز هست.
ماهی تن: ماهی تن کم چربی و غنی از پروتئین است که میتوان آن را در سالاد یا ساندویچها استفاده کرد.
پنیر کاتیج: این پنیر کم چرب، پروتئین بالا و کم کالری است که میتواند همراه با سبزیجات یا میوهها مصرف شود.
همچنین، مصرف آب فراوان در فصل گرم اهمیت زیادی دارد تا بدن از دچار کمآبی نشود.
کباب بلغاری (Bulgarian Kebab) که در بلغارستان به آن Kebapche (کبابچه) میگویند، نوعی کباب خوشطعم و ساده است که شبیه کوبیده خودمان است اما با ادویهها و سبک خاص بلغاری تهیه میشود. در ادامه طرز تهیهاش را برایت آوردهام:
مواد لازم برای ۴ نفر:
• گوشت چرخکرده (ترکیب گوساله و کمی گوسفندی یا خوک در نسخه اصلی) — ۵۰۰ گرم
• سیر — ۲ حبه (رنده شده)
• زیره سبز — ۱ قاشق چایخوری
• فلفل سیاه — ½ قاشق چایخوری
• پاپریکا (ترجیحاً دودی) — ۱ قاشق چایخوری
• نمک — ۱ قاشق چایخوری
• جوششیرین — ¼ قاشق چایخوری (برای پف و نرمی بهتر)
• آب سرد یا آب گازدار — ۳ قاشق غذاخوری
طرز تهیه:
1. گوشت را همراه با سیر، ادویهها، نمک و جوششیرین در کاسهای بریز و خوب ورز بده.
2. آب را اضافه کن و به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه دیگر ورز بده تا مخلوط منسجم و چسبناک شود.
3. روی آن را بپوشان و حداقل ۲ ساعت (یا یک شب) در یخچال استراحت بده.
4. از مایه، سیخکبابهای کوچک و استوانهایشکل درست کن (تقریباً به اندازه انگشت دست).
5. در ماهیتابه گریل یا روی زغال داغ با کمی روغن یا بدون روغن گریل کن تا کاملاً پخته و برشته شود (هر طرف حدود ۳–۴ دقیقه).
نکات سرو:
• به سبک بلغاریها، کنار این کباب معمولاً سالاد شوپسکا (پنیر و گوجه و خیار)، نان پیتا یا سیبزمینی سرخکرده و سس لیوتنیتسا (نوعی سس فلفل بلغاری) سرو میشود.
• میتوانی از ماست یا دوغ هم برای سرو در کنار آن استفاده کنی.
نوش جان!
خیر، گوشت بوقلمون معمولاً از گوشت گوساله چربتر نیست؛ بلکه در اغلب موارد کمچربتر و سالمتر در نظر گرفته میشود، بهویژه اگر قسمت سینهی بوقلمون (که سفید و کمچرب است) را با گوشت گوساله مقایسه کنیم.
در ادامه مقایسهای ساده بین گوشت گوساله و بوقلمون (در ۱۰۰ گرم گوشت پختهشده) آورده شده:
ویژگیها گوشت بوقلمون (سینه) گوشت گوساله (بدون چربی)
کالری حدود 135 حدود 170چربی کل حدود 1-3 گرم حدود 7-9 گرمپروتئین حدود 30 گرم حدود 25-28 گرمکلسترول حدود 70-90 میلیگرم حدود 80-90 میلیگرمآهن کمتر از گوساله بیشتر
نکته:
اگر قسمت ران بوقلمون (تیره) را در نظر بگیریم، چربی آن ممکن است به گوشت گوساله نزدیکتر شود.
همچنین، نحوه پخت (سرخکردن، آبپز، گریلشده) نیز در میزان نهایی چربی مؤثر است.
محبوبیت گوشت گوساله به دلایل مختلفی برمیگردد، که هم به ویژگیهای تغذیهای و طعم آن مربوط است و هم به کاربردهای گستردهاش در آشپزی. در ادامه به مهمترین دلایل محبوبیت آن اشاره میشود:
1. طعم ملایم و بافت لطیف: گوشت گوساله نسبت به گوشت گاو بالغ، طعم ملایمتری دارد و بافت آن نرمتر و لطیفتر است، که آن را برای انواع پخت (کبابی، خورشتی، استیکی و ...) مناسب میکند.
2. هضم آسانتر: چون عضلات گوساله کمتر کار کردهاند، پروتئینهای آن آسانتر هضم میشوند و برای برخی افراد، بهویژه کودکان یا سالمندان، مناسبتر است.
3. مقدار پایینتر چربی: معمولاً گوشت گوساله نسبت به گوشت گاو چربی کمتری دارد و این برای افرادی که رژیم غذایی کمچرب دنبال میکنند، گزینه مناسبی است.
4. منبع غنی پروتئین، آهن و ویتامین B12: گوشت گوساله سرشار از مواد مغذی است که در رشد عضلات، خونسازی و سلامت سیستم عصبی نقش دارند.
5. تنوع در مصرف: از گوشت گوساله میتوان در تهیهی غذاهای مختلف بینالمللی استفاده کرد، از جمله خوراکهای ایتالیایی، فرانسوی، ایرانی، هندی و ..
در دهههای اخیر، انتخابهای غذایی انسانها بیش از هر زمان دیگری تحت تأثیر عوامل مختلفی چون سلامت، مسائل محیط زیستی و شرایط اقتصادی قرار گرفته است. یکی از تصمیمات مهم در رژیم غذایی روزمره، انتخاب بین گوشت قرمز و گوشت سفید است. این انتخاب تنها بر اساس طعم یا فرهنگ غذایی صورت نمیگیرد، بلکه سبکی از زندگی را منعکس میکند که بر پایهی آگاهی، مسئولیتپذیری و شرایط فردی شکل گرفته است.
بخش اول: مقایسه تغذیهای گوشت قرمز و گوشت سفید
گوشت قرمز (مانند گوشت گاو، گوسفند و بز) سرشار از آهن هِم، ویتامین B12، روی و پروتئین است، اما مصرف زیاد آن با افزایش خطر بیماریهای قلبی، دیابت نوع ۲ و برخی سرطانها همراه دانسته شده است. در مقابل، گوشت سفید (مانند مرغ، بوقلمون و ماهی) معمولاً دارای چربی اشباع کمتر و چربی مفید بیشتری، بهویژه در مورد ماهیهای چرب مانند سالمون و تُن، است.
از نظر متخصصان تغذیه، کاهش مصرف گوشت قرمز و جایگزینی آن با گوشت سفید (یا حتی منابع گیاهی پروتئین) میتواند سلامت قلب و عروق را بهبود بخشد، سطح کلسترول را پایین بیاورد و به کنترل وزن کمک کند.
بخش دوم: تأثیرات زیستمحیطی
پرورش دامهای گوشت قرمز، مانند گاو، از منابع اصلی تولید گازهای گلخانهای، مصرف زیاد آب و تخریب مراتع به شمار میرود. طبق گزارش سازمان ملل، تولید یک کیلو گوشت گاو میتواند تا ۱۵۰۰۰ لیتر آب مصرف کند. در مقابل، تولید گوشت مرغ یا ماهی به مراتب کممصرفتر و با اثرات محیط زیستی کمتر همراه است.
در نتیجه، افرادی که سبک زندگی پایدار و دوستدار محیط زیست را دنبال میکنند، اغلب تمایل دارند گوشت سفید یا رژیمهای گیاهی را به عنوان جایگزین انتخاب کنند.
بخش سوم: بودجه و شرایط اقتصادی
قیمت گوشت قرمز در بسیاری از کشورها (از جمله ایران) در مقایسه با گوشت سفید، بهویژه مرغ، بالاتر است. این موضوع در تصمیمگیری خانوارهای کمدرآمد بسیار تعیینکننده است. کاهش قدرت خرید در سالهای اخیر باعث شده که بسیاری از خانوادهها مصرف گوشت قرمز را محدود کرده و به منابع ارزانتر پروتئین روی بیاورند.
از سوی دیگر، برخی بر این باورند که هرچند گوشت قرمز گرانتر است، اما با مقدار کمتری میتوان مواد مغذی مورد نیاز را دریافت کرد. این باور نیازمند بررسی علمی دقیقتری است.
بخش چهارم: فرهنگ غذایی و ذائقه
علاوه بر عوامل علمی و اقتصادی، فرهنگ و عادتهای غذایی نیز نقش مهمی در این انتخاب دارند. در برخی مناطق، گوشت قرمز بخش جداییناپذیر غذاهای سنتی و مراسم مذهبی است، در حالی که در جوامع دیگر، مصرف گوشت سفید یا حتی گیاهخواری رایجتر است.
نسل جدید، بهویژه در شهرهای بزرگ، بهدنبال رژیمهای غذایی متنوعتر و آگاهانهتر هستند. ترکیب گوشت سفید، گیاهان و گاهی مصرف محدود گوشت قرمز، به سبکی محبوب به نام «فلکساتارین» (Flexitarian) منجر شده است.
نتیجهگیری
انتخاب بین گوشت قرمز و سفید دیگر صرفاً یک موضوع سلیقهای نیست؛ بلکه تصمیمی است که به سلامت فرد، سلامت زمین و پایداری اقتصادی خانوادهها گره خورده است. در سبک زندگی امروز، آگاهی و تعادل نقش اصلی را ایفا میکنند. مصرف متعادل و هدفمند هر دو نوع گوشت، در کنار توجه به منابع گیاهی پروتئین، میتواند راهکاری هوشمندانه برای تغذیه سالم و مسئولانه باشد.
«گوشت گوساله زابلی» معمولاً به گوشت گوسالهای اطلاق میشود که از منطقه زابل در استان سیستان و بلوچستان ایران تهیه شده باشد. این نوع گوشت بهدلیل تغذیه دامها از علوفه طبیعی و شیوههای پرورش سنتی، معمولاً از کیفیت خوبی برخوردار است. مردم محلی اعتقاد دارند که گوشت گوساله زابلی نرم، خوشطعم و کمچربی است و برای انواع خورشها، کباب و آبگوشت بسیار مناسب است.
له، گوشت کوسه قابل خوردن است و در بسیاری از کشورها مانند ژاپن، کره، چین، و حتی برخی نقاط اروپا و آمریکا مصرف میشود. با این حال، مصرف گوشت کوسه با چند نکته مهم همراه است:
1. محتوای بالای جیوه: برخی گونههای کوسه دارای سطح بالایی از جیوه هستند که مصرف زیاد یا مکرر آن میتواند برای سلامت، بهویژه برای کودکان، زنان باردار و شیرده، خطرناک باشد.
2. نگرانیهای زیستمحیطی: بسیاری از گونههای کوسه در معرض انقراض قرار دارند. صید بیرویه، بهویژه برای تهیه سوپ باله کوسه، باعث نگرانیهای جدی زیستمحیطی شده است.
3. روشهای آمادهسازی خاص: برخی گونههای کوسه دارای ادرار بالا در بافتهای بدنشان هستند که اگر به درستی آماده نشوند، میتوانند طعم ناخوشایند یا حتی مواد سمی داشته باشند. برای همین، گوشت کوسه معمولاً باید بهطور خاص خیسانده و آماده شود.
اگر به دلایل فرهنگی یا تغذیهای قصد مصرف دارید، مهم است که گوشت از منابع پایدار تهیه شده باشد و در مصرف آن اعتدال رعایت شود.
پرسشی به سبک شکسپیر اما در حوزه تغذیه! انتخاب بین گوشت سفید (مانند مرغ و ماهی) و گوشت قرمز (مانند گوسفند و گاو) بستگی به نیازهای بدنی، سبک زندگی و حتی باورهای فرهنگی یا دینی شما دارد. در ادامه یک مقایسهی کوتاه:
گوشت سفید:
چربی اشباع کمتری دارد.
برای سلامت قلب مفیدتر است.
هضم آن معمولاً آسانتر است.
گزینهای بهتر برای رژیمهای کمکالری یا کاهش وزن.
گوشت قرمز:
منبع غنیتری از آهن، روی و ویتامین B12 است.
عضلهسازی را بیشتر حمایت میکند.
مصرف زیاد آن ممکن است با بیماریهای قلبی و سرطان کولون مرتبط باشد (بهویژه گوشتهای فرآوریشده).
در حالت ایدهآل، تعادل و تنوع کلید اصلی است: مصرف متعادل هر دو نوع گوشت، همراه با مقدار مناسب سبزیجات، غلات کامل و چربیهای سالم.
ستفاده کمتر از گوشت گوسفندی برای منجمد کردن (نسبت به گوشت گاو یا مرغ) به دلایل مختلفی مربوط است:
1. چربی بالاتر: گوشت گوسفندی بهویژه در بخشهایی مثل دنده و سردست، چربی بیشتری دارد. چربی زیاد در فرایند انجماد ممکن است باعث کاهش کیفیت بافت و طعم شود، بهویژه اگر برای مدت طولانی نگهداری شود، چون چربی سریعتر از گوشت اکسید میشود و طعم بد ایجاد میکند (اصطلاحاً «زخمزدگی چربی»).
2. قیمت بالاتر: گوشت گوسفندی معمولاً گرانتر از گوشت گاو یا مرغ است. برای تولید و عرضه محصولات منجمد که معمولاً در بازار انبوه و اقتصادی هدف قرار میگیرند، گوشت ارزانتر ترجیح داده میشود.
3. عرضه محدودتر: تولید و عرضه گوشت گوسفندی در بسیاری از کشورها (نسبت به مرغ یا گاو) کمتر است، بنابراین در زنجیره تامین منجمد جایگاه کمتری دارد.
4. ترجیح مصرف تازه: در بسیاری از فرهنگها، گوشت گوسفندی ترجیحاً بهصورت تازه مصرف میشود، چون طعم و عطر خاص آن بعد از انجماد ممکن است کاهش یابد یا تغییر کند.
در جهان، انواع مختلفی از کاردهای تخصصی برای خرد کردن گوشت وجود دارد که توسط سرآشپزها، قصابها و علاقهمندان به آشپزی استفاده میشود. در ادامه مهمترین انواع کاردهای مطرح را معرفی میکنم:
1. کارد قصابی (Butcher Knife)
تیغه پهن و بلند با انحنای کم.
مناسب برای بریدن قطعات بزرگ گوشت، استخوانزدایی سبک و خرد کردن کلی.
2. کارد شکستن استخوان (Cleaver / Meat Cleaver)
تیغه ضخیم، سنگین و پهن.
مناسب برای بریدن استخوانها، مفاصل و قطعات سفت.
3. کارد برش گوشت پخته (Carving Knife)
تیغه بلند و باریک.
برای برش نازک گوشتهای پخته مثل استیک، مرغ بریان، بوقلمون و ... استفاده میشود.
4. کارد فیلهکن (Fillet Knife)
تیغه باریک، انعطافپذیر و تیز.
برای جدا کردن فیله گوشت یا ماهی با دقت بالا کاربرد دارد.
5. کارد استخوانگیری (Boning Knife)
تیغه باریک و نیمهمنحنی.
جهت جدا کردن گوشت از استخوان با دقت، مخصوصاً در مرغ و گوشت قرمز.
6. کارد ژاپنی دبهآ (Deba Knife)
کاردی سنتی برای ماهی و مرغ.
تیغه ضخیم و سنگین، مناسب برای جدا کردن استخوان و برش دقیق.
7. چاقوی چندمنظوره ژاپنی.
مناسب برای خرد کردن گوشت بدون استخوان، سبزیجات و برشهای دقیق.
8. کارد غربی سرآشپز (Chef's Knife)
تیغه منحنی و چندمنظوره.
استفاده فراوان در آشپزی برای برش گوشت، سبزیجات و انواع مواد غذایی.
نوشیدن نوشابه گازدار در حین غذا خوردن: عادت خوشمزه یا تهدید سلامت؟
نوشابههای گازدار سالهاست که جای خود را بر سر سفرههای بسیاری از خانوادهها باز کردهاند. ترکیب طعم شیرین، حس خنکای نوشیدنی و گازهای قلقلزننده، این نوشیدنیها را به انتخابی وسوسهانگیز بهویژه در کنار غذاهای چرب و فستفود تبدیل کرده است. اما آیا این عادت به ظاهر خوشایند، عواقبی برای سلامتی به همراه دارد؟ در این مقاله به بررسی علمی و دقیق نوشیدن نوشابه گازدار هنگام غذا خوردن میپردازیم.
۱. تأثیر بر فرآیند گوارش
بسیاری بر این باورند که نوشابه گازدار به هضم غذا کمک میکند؛ اما در واقع، گاز موجود در نوشابه میتواند باعث احساس نفخ، سنگینی معده و حتی برگشت اسید معده (ریفلاکس) شود. همچنین قند و اسید فسفریک موجود در این نوشیدنیها ممکن است تعادل اسید و باز معده را به هم بزند و در طولانیمدت به آسیب دیواره معده منجر شود.
۲. تأثیر بر جذب مواد مغذی
نوشابههای گازدار حاوی مقادیر بالای فسفات هستند. این ماده میتواند در جذب کلسیم، منیزیم و آهن اختلال ایجاد کند. مصرف مکرر نوشابه در کنار وعدههای غذایی، بهویژه در کودکان و نوجوانان، ممکن است به ضعف استخوانها و کمخونی منجر شود.
۳. افزایش کالری دریافتی
یک لیوان نوشابه معمولی حدود ۱۵۰ کالری دارد که بیشتر آن از قندهای ساده تامین میشود. نوشیدن نوشابه همراه غذا، بهویژه وعدههای پرچرب یا فستفود، مجموع کالری دریافتی را بهطور قابل توجهی افزایش میدهد و میتواند به چاقی، دیابت نوع ۲ و بیماریهای قلبی منجر شود.
۴. تأثیر بر سلامت دندانها
نوشیدن نوشابه، بهویژه در هنگام غذا، میتواند پوسیدگی دندانها را تسریع کند. قند بالا و خاصیت اسیدی نوشابهها، مینای دندان را تخریب کرده و محیط مناسبی برای رشد باکتریها فراهم میکند.
۵. جایگزینهای سالم
به جای نوشابه گازدار، نوشیدن آب، آب طعمدار شده با لیمو یا نعنا، دوغ بدون نمک یا چای کمرنگ میتواند انتخابهایی سالمتر و مفیدتر باشند. این نوشیدنیها ضمن کمک به هضم غذا، عوارض جانبی نوشابه را ندارند.
جمعبندی
نوشیدن نوشابه گازدار در حین غذا شاید از نظر طعم وسوسهانگیز باشد، اما از دیدگاه تغذیهای و سلامت عمومی، این عادت میتواند زیانهای قابل توجهی به بدن وارد کند. اگرچه مصرف گاهبهگاه آن مشکلی جدی ایجاد نمیکند، اما تکرار روزانه و وابستگی به این نوشیدنیها به مرور سلامتی را به خطر میاندازد. انتخابهای سالمتر میتوانند هم لذت غذا خوردن را حفظ کنند و هم بدن را از آسیب دور نگه دارند.