کوهان، ساختار برجسته‌ای است که بر پشت شترها و برخی گونه‌های گاو، به‌ویژه نژادهای خاصی مانند گاوهای زیبو (Zebu)، دیده می‌شود. این بخش از بدن نه‌تنها از نظر ظاهری منحصربه‌فرد است، بلکه نقش کلیدی در ذخیره انرژی، سازگاری با شرایط محیطی سخت و تنظیم متابولیسم بدن حیوان دارد. در این مقاله به بررسی عملکردهای فیزیولوژیکی کوهان، تأثیر آن بر سوخت‌وساز بدن و اهمیت آن در بقاء گونه‌های دارای کوهان خواهیم پرداخت.

1. ساختار و ترکیب کوهان
کوهان از بافت چربی سفید تشکیل شده است. برخلاف تصور رایج، این برجستگی پر از آب نیست، بلکه عمدتاً از سلول‌های چربی ساخته شده که انرژی را به صورت تری‌گلیسیرید ذخیره می‌کنند. بافت چربی موجود در کوهان به‌گونه‌ای فشرده شده که به حیوان اجازه می‌دهد مقدار زیادی انرژی را در حجم نسبتاً کوچکی ذخیره کند.

2. نقش کوهان در ذخیره چربی
کوهان به‌عنوان مخزن انرژی عمل می‌کند. در شرایطی که مواد غذایی یا منابع آب در دسترس نیستند—مانند فصل‌های خشک یا بیابان‌گردی‌های طولانی—بدن حیوان با فعال‌سازی متابولیسم چربی ذخیره‌شده در کوهان، انرژی مورد نیاز خود را تأمین می‌کند. این فرآیند شامل تجزیه تری‌گلیسیریدها به اسیدهای چرب و گلیسرول است که سپس وارد چرخه انرژی بدن می‌شوند.

3. نقش کوهان در تنظیم متابولیسم
چربی‌های ذخیره‌شده در کوهان نه‌تنها برای تأمین انرژی به‌کار می‌روند، بلکه در تنظیم سوخت‌وساز پایه (BMR) نیز مؤثرند. بافت چربی در کوهان، با ترشح برخی هورمون‌ها و فاکتورهای متابولیکی مانند لپتین، نقش غیرمستقیمی در کنترل اشتها، مصرف انرژی و متابولیسم گلوکز ایفا می‌کند.

4. کوهان و مقابله با گرما و کم‌آبی
ذخیره چربی در یک ناحیه متمرکز مانند کوهان به حیوان این امکان را می‌دهد که در مناطق گرم و خشک، بدن خود را از گرم شدن بیش از حد حفظ کند. در واقع، چربی در سایر پستانداران به‌صورت پخش‌شده در زیر پوست ذخیره می‌شود که ممکن است در هوای گرم منجر به گرمازدگی شود. اما در شترها، تمرکز چربی در کوهان باعث تنظیم بهتر دمای بدن می‌شود.
همچنین، اکسیداسیون چربی‌ها در کوهان می‌تواند به تولید آب متابولیک کمک کند، که برای شتر در زمان بی‌آبی بسیار ارزشمند است.

5. تفاوت کوهان در شتر و گاو کوهاندار
شتر دارای یک یا دو کوهان است (بسته به گونه: شتر تک‌کوهانه یا شتر دوکوهانه)، در حالی که برخی گاوهای نژاد آسیایی مانند زیبو نیز دارای یک کوهان کوچک هستند. عملکرد کوهان در هر دو حیوان تا حد زیادی مشابه است، با این تفاوت که کوهان شتر تخصص‌یافته‌تر و با توان ذخیره‌سازی انرژی و مقابله با شرایط سخت اقلیمی تطابق بیشتری دارد.

نتیجه‌گیری
کوهان نه‌تنها ساختاری ظاهری در بدن شتر و برخی گاوها است، بلکه یکی از مهم‌ترین ابزارهای بقاء در شرایط سخت اقلیمی به‌شمار می‌رود. از طریق ذخیره چربی، تنظیم متابولیسم، و تولید آب متابولیک، کوهان نقشی حیاتی در زندگی و سلامت حیوان ایفا می‌کند. درک بهتر عملکرد کوهان می‌تواند به تحقیقات در حوزه دام‌پزشکی، فیزیولوژی جانوری و حتی توسعه سیستم‌های بیومیمتیک در حوزه مهندسی کمک شایانی نماید.