بز از نخستین حیواناتی است که توسط انسان اهلی شد و در کنار گوسفند، نقشی اساسی در شکل‌گیری تمدن‌های کشاورزی و دامپروری ایفا کرد. این حیوان مقاوم و سازگار، در طول تاریخ توانسته در سخت‌ترین شرایط آب‌وهوایی زنده بماند و منبعی ارزشمند از گوشت، شیر، پوست و الیاف برای انسان فراهم آورد.

تاریخچه اهلی‌سازی بز
پژوهش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که حدود ۱۰ هزار سال پیش، در مناطق کوهستانی فلات ایران، ترکیه و بخش‌هایی از خاورمیانه، بزهای وحشی (به‌ویژه بز کوهی یا «بز مارخور») توسط انسان شکار و سپس اهلی شدند.نقوش به‌جا مانده بر روی سفال‌های باستانی شهر سوخته، شوش و چغا زنبيل نشان می‌دهد که بز یکی از نخستین حیوانات خانگی ایرانیان بوده است.به مرور، پرورش بز از ایران به بین‌النهرین، مصر، هند و سپس به اروپا و آفریقا گسترش یافت و امروزه تقریباً در تمامی نقاط جهان، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک، نگهداری می‌شود.

ویژگی‌های منحصر به‌فرد بز
سازگاری بالا: بزها در شرایط کم‌آب و مناطق کوهستانی و بیابانی نیز زنده می‌مانند.
تغذیه متنوع: می‌توانند از گیاهان خشک، خارها و علوفه‌ای استفاده کنند که دیگر دام‌ها از خوردن آن‌ها ناتوانند.
باروری بالا: بزها زاد و ولد سریع و تولیدمثل آسانی دارند.
محصولات چندمنظوره: شیر، گوشت، کرک، پوست و حتی کود بز در کشاورزی ارزش بالایی دارد.

نقش بز در تغذیه انسان
شیر بز:شیر بز به دلیل هضم آسان‌تر نسبت به شیر گاو، برای کودکان، سالمندان و افراد دارای مشکلات گوارشی بسیار مناسب است. این شیر سرشار از کلسیم، فسفر، ویتامین A و اسیدهای چرب کوتاه‌زنجیر است.از آن انواع پنیرهای سنتی و محلی مانند «پنیر بز فرانسوی» و «لبنه» تهیه می‌شود.

گوشت بز:گوشت بز (چِغور یا بزغاله) دارای چربی کم، پروتئین بالا و طعم خاصی است که در بسیاری از کشورها از جمله ایران، هند، آفریقا و آمریکای لاتین مورد توجه است.این گوشت نسبت به گوشت گوسفند سبک‌تر و برای افراد دارای کلسترول بالا مناسب‌تر است.

محصولات جانبی:پوست بز در تولید چرم‌های نازک و مقاوم استفاده می‌شود و کرک برخی نژادها (مانند بز آنغوره و کشمیر) از مرغوب‌ترین الیاف طبیعی جهان است.
جایگاه بز در اقتصاد و پایداری غذایی
در کشورهای در حال توسعه، بز نقش مهمی در امنیت غذایی دارد، زیرا نگهداری آن آسان و کم‌هزینه است.بزها می‌توانند در زمین‌های کم‌کیفیت و مناطق خشک، منبعی پایدار از پروتئین حیوانی فراهم کنند.همچنین پرورش بز به زنان روستایی و عشایر امکان خوداشتغالی و درآمدزایی می‌دهد.

نتیجه‌گیری
از گذشته تا امروز، بز نه تنها حیوانی خانگی و اقتصادی، بلکه بخشی از فرهنگ تغذیه و زندگی انسان بوده است. نقش آن در تأمین پروتئین، چرم و الیاف طبیعی باعث شده است که پرورش این حیوان ارزشمند، همچنان جایگاه خود را در دامداری‌های مدرن حفظ کند.به‌طور خلاصه، بز حیوانی است که از دل تاریخ تا سفره امروز انسان آمده و همچنان یکی از ستون‌های پنهان تغذیه بشر به‌شمار می‌رود.