نسترن میرحسینی

فناوریهای زیستفناوری (بیوتکنولوژی) که برای دستکاری ژنتیکی استفاده میشوند، طیف گستردهای از ابزارها و تکنیکها را شامل میشوند که به دانشمندان امکان میدهند ژنها را اصلاح، حذف، یا به ژنوم موجودات مختلف اضافه کنند. برخی از فناوریهای کلیدی عبارتند از:
1. کریسپر-کَس9 (CRISPR-Cas9)
این فناوری پیشرفته یکی از انقلابیترین ابزارهای ویرایش ژن است که امکان برش دقیق DNA در مکانهای خاص و اصلاح آن را فراهم میکند.
- کاربردها: درمان بیماریهای ژنتیکی، اصلاح محصولات کشاورزی، تحقیق در زمینه ژنتیک.
2. تکنیکهای نوترکیب DNA
در این روش، DNA از دو یا چند موجود مختلف ترکیب میشود تا موجودات تراریخته (GMO) ایجاد شوند.
- کاربردها: تولید داروهای زیستی مانند انسولین، ایجاد گیاهان مقاوم به آفات یا شرایط محیطی.
3. RNA Interference (RNAi)
این فناوری از مولکولهای RNA برای خاموش کردن بیان ژنهای خاص استفاده میکند.
- کاربردها: کنترل بیماریها، تحقیق در مورد عملکرد ژنها.
4. ترانسفکشن (Transfection)
فرایندی که برای وارد کردن DNA یا RNA خارجی به سلولهای زنده استفاده میشود.
- کاربردها: تحقیقات سلولی، تولید موجودات تراریخته.
5. ویرایش ژنی زینک فینگر (Zinc Finger Nucleases - ZFN)
این فناوری از پروتئینهای خاصی برای شناسایی و برش DNA در نقاط مشخص استفاده میکند.
- کاربردها: اصلاح ژنتیکی برای درمان بیماریها یا ایجاد ویژگیهای مطلوب در ارگانیسمها.
6. تکنولوژی TALEN (Transcription Activator-Like Effector Nucleases)
این فناوری، مشابه ZFN، برای ویرایش ژنوم با استفاده از نوکلئازهای خاص به کار میرود.
- کاربردها: مطالعه و اصلاح ژنتیک.
7. کلونینگ ژن
فرایندی که برای تکثیر ژنهای خاص از طریق روشهایی مانند واکنش زنجیرهای پلیمراز (PCR) استفاده میشود.
- کاربردها: تولید پروتئینهای درمانی، تحقیقات ژنتیکی.
8. بیوانفورماتیک
استفاده از نرمافزارها و الگوریتمهای پیشرفته برای تجزیه و تحلیل و پیشبینی تغییرات ژنتیکی.
- کاربردها: شناسایی ژنهای هدف، طراحی روشهای درمانی.
9. ژندرمانی (Gene Therapy)
این فناوری به وارد کردن ژنهای سالم به سلولهای فرد بیمار برای جایگزینی ژنهای معیوب میپردازد.
- کاربردها: درمان بیماریهای ژنتیکی مانند تالاسمی یا هموفیلی.
10. ویرایش اپیژنتیک
تغییر در تنظیم بیان ژن بدون دستکاری مستقیم در توالی DNA.
- کاربردها: درمان سرطان، مطالعه بیماریهای پیچیده.
اولین تلاشها در زمینه اصلاح ژنتیکی دامها به دهههای ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میلادی بازمیگردد، زمانی که فناوریهای مرتبط با مهندسی ژنتیک و انتقال ژن به سرعت در حال توسعه بودند. این تلاشها شامل بهکارگیری روشهای زیستفناوری مانند انتقال ژنها (gene transfer) و تلقیح مصنوعی پیشرفته در دامها بود.
مراحل اولیه:
-
کشف DNA و ژنتیک مولکولی:
- کشف ساختار DNA در دهه ۱۹۵۰ توسط واتسون و کریک اولین گام مهم برای درک پایههای ژنتیک مولکولی بود. این دانش زمینه را برای توسعه فناوریهای ژنتیکی فراهم کرد.
-
انتقال ژن:
- در دهه ۱۹۷۰، دانشمندان توانستند با استفاده از روشهایی مانند ریزتزریق (microinjection)، ژنهای خارجی را به جنین حیوانات وارد کنند. این روش ابتدا در موشها آزمایش شد و سپس به حیوانات بزرگتر گسترش یافت.
-
اولین حیوانات تراریخته:
- در سال ۱۹۸۱، اولین موشهای تراریخته با موفقیت ایجاد شدند. این موفقیت راه را برای انتقال ژن در سایر گونههای حیوانی باز کرد.
- در سال ۱۹۸۵، اولین دامهای تراریخته شامل گوسفند، گاو و خوک با استفاده از ریزتزریق ژن ایجاد شدند. هدف اصلی در این مرحله تولید حیواناتی با ویژگیهای بهبودیافته مانند مقاومت به بیماریها یا افزایش بهرهوری بود.
-
بیوتکنولوژی در تولید پروتئینهای دارویی:
- یکی از اهداف اولیه اصلاح ژنتیکی دامها تولید پروتئینهای دارویی در شیر حیوانات بود. برای مثال، در دهه ۱۹۹۰، گوسفند تراریختهای به نام "تریسی" تولید شد که در شیر خود پروتئینی انسانی به نام آلفا-۱-آنتیتریپسین تولید میکرد.
اهداف اصلی این تلاشها:
- افزایش بهرهوری: افزایش سرعت رشد، تولید گوشت، شیر و تخممرغ.
- مقاومت به بیماریها: ایجاد حیواناتی با سیستم ایمنی قویتر.
- تولید دارو: تولید داروهای زیستی از طریق حیوانات.
- حفاظت از محیط زیست: کاهش اثرات زیستمحیطی دامداری از طریق بهبود متابولیسم دامها.
این پیشرفتها به تدریج به توسعه روشهای پیشرفتهتر مانند ویرایش ژن با فناوریهایی مانند CRISPR-Cas9 منجر شد که دقت بالاتری در اصلاح ژنتیکی فراهم میکنند.
مدیریت جیره غذایی دام در مراحل مختلف رشد:
مدیریت جیره غذایی دام یکی از مهمترین عوامل در افزایش بهرهوری و سلامت دام است. جیره غذایی بهطور مستقیم بر رشد، تولید، و بازدهی اقتصادی دام تأثیر میگذارد. در این مقاله به بررسی اصول و روشهای مدیریت جیره غذایی دام در مراحل مختلف رشد میپردازیم.
1. نیازهای غذایی دام در مراحل مختلف رشد
الف) مرحله رشد اولیه (تولد تا ازشیرگیری)
این مرحله حساسترین دوره رشد دام است و نیاز به مواد مغذی با کیفیت بالا دارد. مهمترین نکات عبارتند از:
تغذیه با آغوز در ساعات اولیه پس از تولد برای تقویت سیستم ایمنی.
استفاده از شیر یا جایگزینهای شیر با کیفیت.
معرفی تدریجی غذای جامد مانند کنسانتره استارتر.
ب) مرحله رشد سریع (از ازشیرگیری تا بلوغ)
در این دوره، دام به مواد غذایی با انرژی و پروتئین بالا نیاز دارد. نکات کلیدی:
استفاده از غلات و علوفه با کیفیت برای تأمین انرژی.
تأمین مکملهای معدنی و ویتامینی.
جلوگیری از تغذیه بیشازحد برای پیشگیری از چاقی.
ج) مرحله بلوغ و تولید
در این مرحله، جیره غذایی باید بر اساس نوع تولید (شیر، گوشت یا تولید مثل) تنظیم شود. موارد مهم عبارتند از:
تنظیم نسبت مناسب علوفه به کنسانتره.
تأمین کلسیم و فسفر کافی برای دامهای شیرده.
استفاده از افزودنیهای خاص مانند پروبیوتیکها برای بهبود هضم و جذب.
2. اصول مدیریت جیره غذایی
2.1. بالانس مواد مغذی
تأمین تعادل مناسب بین انرژی، پروتئین، مواد معدنی و ویتامینها از اهمیت بالایی برخوردار است. عدم تعادل میتواند به کاهش عملکرد و بیماریهای متابولیکی منجر شود.
2.2. کیفیت مواد غذایی
کیفیت مواد غذایی باید از نظر تازگی، ارزش غذایی و عدم آلودگی بررسی شود. استفاده از مواد غذایی کپکزده یا آلوده به سموم قارچی میتواند سلامت دام را تهدید کند.
2.3. تنظیم بر اساس شرایط اقلیمی
در فصول مختلف سال، نیازهای غذایی دام تغییر میکند. در زمستان انرژی بیشتری برای حفظ دمای بدن نیاز است، در حالی که در تابستان تمرکز بیشتری بر تأمین آب و مواد معدنی میشود.
3. استفاده از تکنولوژی در مدیریت جیره
3.1. نرمافزارهای مدیریت جیره
نرمافزارهایی مانند NRC و Ration Balancer به تنظیم دقیق جیره غذایی کمک میکنند. این ابزارها با تحلیل نیازهای دام و مشخصات مواد غذایی، بهترین ترکیب جیره را پیشنهاد میدهند.
3.2. ابزارهای اندازهگیری خوراک
استفاده از ترازوهای دقیق و دستگاههای میکسر خوراک باعث توزیع یکنواخت مواد غذایی میشود و از هدررفت خوراک جلوگیری میکند.
نتیجهگیری
مدیریت صحیح جیره غذایی دام در مراحل مختلف رشد، تأثیر قابلتوجهی بر سلامت و بازدهی اقتصادی دارد. با در نظر گرفتن نیازهای غذایی دام، استفاده از مواد غذایی با کیفیت، و بهرهگیری از تکنولوژیهای مدرن، میتوان به اهداف تولیدی بهینه دست یافت. توجه به اصول مدیریت جیره نهتنها موجب افزایش تولید میشود، بلکه سلامت و رفاه دامها را نیز تضمین میکند
طرز تهیه ماهی شوریده کبابی
مواد لازم:
ماهی شوریده: ۱ عدد متوسط
روغن زیتون: ۳ قاشق غذاخوری
آبلیمو: ۲ قاشق غذاخوری
سیر: ۲ حبه (ریز شده)
زعفران دمکرده: ۱ قاشق غذاخوری
نمک و فلفل: به مقدار لازم
ادویه ماهی: ۱ قاشق چایخوری
سبزیجات معطر (شوید، گشنیز، جعفری): ۲ قاشق غذاخوری (اختیاری)
طرز تهیه:
1. آمادهسازی ماهی:ماهی شوریده را تمیز کرده، شکم آن را خالی کرده و کاملاً شستشو دهید. سپس با یک دستمال تمیز خشک کنید.
2. مرینیت کردن ماهی:در یک کاسه، روغن زیتون، آبلیمو، سیر ریز شده، زعفران دمکرده، نمک، فلفل، و ادویه ماهی را مخلوط کنید. اگر مایل هستید از سبزیجات معطر استفاده کنید، آنها را نیز اضافه کنید.
3. ماهی را مزهدار کنید:مخلوط آماده شده را به داخل شکم ماهی و روی سطح آن بمالید. ماهی را به مدت ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت در یخچال قرار دهید تا طعمها به خورد آن برود.
4. پخت ماهی روی زغال یا گریل:ماهی را روی سیخ مناسب یا توری کبابی قرار دهید. اگر از توری استفاده میکنید، ابتدا آن را کمی با روغن چرب کنید تا ماهی به آن نچسبد.ماهی را روی زغال یا گریل با حرارت متوسط قرار داده و هر چند دقیقه یک بار آن را برگردانید تا هر دو طرف آن طلایی و مغزپخت شود.
5. سرو ماهی:ماهی شوریده کبابی را با برنج زعفرانی، نان تازه، یا سبزیجات گریلشده سرو کنید.
نکته:
میتوانید در کنار ماهی از سسهای مخصوص مانند سس لیمویی یا سس تارتار استفاده کنید.
زمان پخت بسته به ضخامت ماهی حدود ۱۵-۲۰ دقیقه است.
ماهی شوریده یکی از انواع ماهیان دریایی است که در دریای خزر یافت میشود. این ماهی به دلیل طعم و بافت خاصش در بین مردم ایران محبوب است. اما در مورد علت نامگذاری آن، گفته میشود که اسم "شوریده" به ویژگی خاص این ماهی مربوط میشود. این ماهی به دلیل رفتار خاصش در محیط طبیعی خود و احتمالاً به دلیل طعم کمی شور و خاص، به این اسم نامگذاری شده است.در گذشتهها، این ماهی به دلیل شرایط خاص زندگی در آبهای شور و رفتارهایی که به نوعی به یک شوریدگی و حرکتهای تند شباهت داشت، به این نام شناخته میشده است. همچنین ممکن است به دلیل طعم خاص آن که برای بسیاری از افراد نسبت به سایر ماهیان کمی شورتر و متمایز است، این نامگذاری صورت گرفته باشد.
ماهی شوریده به دلیل گوشت لطیف و طعم خوبش، میتواند به روشهای مختلف طبخ شود. در اینجا چند روش عالی برای طبخ و مزهدار کردن ماهی شوریده آورده شده است:
1. ماهی شوریده کبابی
2. ماهی شوریده سرخ شده
3. ماهی شوریده با سس لیمو و کره
4. ماهی شوریده پخته با سبزیجات
نکات مزهدار کردن ماهی شوریده:برای مزهدار کردن ماهی شوریده میتوانید از ترکیب روغن زیتون، آبلیمو، زعفران و سیر استفاده کنید که طعم دلپذیر و عطر خوبی به آن میدهد.استفاده از سبزیجات معطر مثل گشنیز، شوید و تره میتواند طعم ماهی را بسیار خوشمزهتر کند.به جای آبلیمو، از مخلوطی از لیمو و کمی سرکه میتوانید استفاده کنید تا طعم متفاوتتری به ماهی بدهید.
وجود کرم در داخل بینی گوسفند میتواند ناشی از آلودگی به انگلهایی مانند لارو مگسهای بینی باشد. این مشکل در دامها به نام آلوستروس یا "میاز بینی" شناخته میشود و معمولاً توسط مگسهای خاصی ایجاد میشود که تخمهای خود را در اطراف بینی یا داخل آن میگذارند. پس از خروج لاروها از تخم، آنها وارد حفرههای بینی گوسفند میشوند و در آنجا رشد میکنند.
علائم:
ترشحات غیرطبیعی از بینی
عطسه یا تکان دادن مداوم سر
ناراحتی یا خارش بینی
کاهش وزن یا ضعف به دلیل استرس
دلایل:
نگهداری دام در محیطهای آلوده
عدم نظافت مناسب
تماس با دامهای آلوده
پیشگیری و درمان:
1. پیشگیری:
تمیز نگه داشتن محل نگهداری گوسفندان
استفاده از داروهای دافع حشرات
مدیریت مناسب و جلوگیری از تماس با دامهای آلوده
2. درمان:
استفاده از داروهای ضد انگل (تحت نظر دامپزشک)
شستوشوی بینی با محلولهای تجویز شده توسط دامپزشک
در صورتی که این مشکل مشاهده شود، توصیه میشود فوراً با دامپزشک مشورت کنید. تأخیر در درمان ممکن است به مشکلات جدیتری مانند عفونتهای ثانویه یا کاهش سلامتی دام منجر شود.
سلام به خوانندگان دانستنی های مستر قصاب در جواب موضوع مطرح شده باید بگم بله، رنگ زبان گوساله میتواند نشانگر سلامت عمومی آن باشد. در دامپزشکی، تغییرات رنگ زبان یا دیگر قسمتهای بدن دام اغلب نشانهای از وضعیت سلامتی حیوان است. برخی از موارد رایج عبارتند از:
1. زبان صورتی طبیعی: نشاندهنده جریان خون مناسب و سلامت عمومی حیوان است.
2. زبان رنگپریده یا سفید: ممکن است نشاندهنده کمخونی، کمبود مواد معدنی (مانند آهن)، یا عفونت باشد.
3. زبان آبی یا بنفش: میتواند به مشکلات گردش خون یا کمبود اکسیژن در بدن اشاره کند.
4. زبان زرد: ممکن است نشاندهنده مشکلات کبدی یا زردی باشد.
5. زبان قرمز تیره یا متورم: میتواند به عفونت، التهاب یا آسیب فیزیکی مربوط باشد.
نکات مهم:
تغییرات رنگ زبان به تنهایی برای تشخیص کافی نیست و باید با دیگر علائم، مانند اشتها، فعالیت، و دمای بدن بررسی شود.
اگر تغییری غیرعادی در رنگ زبان یا دیگر علائم مشاهده شد، مشاوره با دامپزشک ضروری است
مقایسه زبان گوسفند با زبان سایر حیوانات میتواند از جنبههای مختلفی مانند ساختار، عملکرد، و کاربرد در رفتار و تغذیه مورد بررسی قرار گیرد:
1. ساختار زبان گوسفند
زبان گوسفند عضوی عضلانی است که پوشیده از پاپیلاهای کوچک (پرزهای زبان) برای احساس و چشیدن است.
پاپیلاهای زبان گوسفند، بهویژه در بخشهای عقبی، به درک طعم علوفه و گیاهان کمک میکنند.
2. عملکرد زبان در گوسفند
زبان گوسفند نقش مهمی در تغذیه دارد؛ بهویژه برای گرفتن و جویدن علوفه.
زبان به بزاقدهی کمک میکند و در پیشهضم غذا نقش دارد.
گوسفندان از زبان خود برای لیسیدن و تعامل با محیط استفاده میکنند.
3. مقایسه با سایر حیوانات
الف) زبان گاو
شباهتها: ساختار و نقش زبان گاو مشابه گوسفند است، با این تفاوت که زبان گاو بزرگتر و قویتر است و برای کشیدن علفها از زمین استفاده میشود.
تفاوتها: گاوها از زبان خود برای تمیز کردن بدن خود نیز استفاده میکنند.
ب) زبان بز
شباهتها: مانند گوسفند، زبان بز هم برای انتخاب و چشیدن غذا اهمیت دارد.
تفاوتها: بزها به دلیل رفتار کنجکاوانه، زبان خود را بیشتر برای بررسی اشیا استفاده میکنند.
ج) زبان سگ
شباهتها: در هر دو گونه زبان به تنظیم دمای بدن از طریق لیسیدن و بزاقدهی کمک میکند.
تفاوتها: زبان سگ به دلیل خاصیت لیس زدن و استفاده در خنکسازی بدن بسیار متفاوت است.
د) زبان اسب
شباهتها: در تغذیه و بلع غذا نقش دارند.
تفاوتها: زبان اسب بلندتر و قدرتمندتر است و برای جمع کردن و کشیدن غذا بهکار میرود.
4. زبان انسان و گوسفند
زبان انسان پیچیدگی بیشتری دارد و برای تولید صدا، گفتار و تعامل اجتماعی استفاده میشود.
زبان گوسفند کاملاً محدود به وظایف فیزیکی مانند تغذیه است.
5. کاربردهای تحقیقاتی و صنعتی
زبان گوسفند در پزشکی قانونی و تحقیقات بافتشناسی بهعنوان نمونه استفاده میشود.
زبان گوسفند در برخی فرهنگها یک غذای محبوب است، درحالیکه زبان برخی حیوانات دیگر کمتر مصرف میشود.
نتیجهگیری
زبان گوسفند در مقایسه با سایر حیوانات عمدتاً برای تغذیه و درک طعم طراحی شده است و تطابق بیشتری با رژیم گیاهی دارد. درحالیکه زبان دیگر حیوانات ممکن است تنوع بیشتری در عملکردها، از جمله رفتارهای اجتماعی یا خنکسازی بدن، داشته باشد.
این اطلاعات بر اساس زیستشناسی و فرآیندهای مرتبط با کشتار گوسفند ارائه میشود:
1. میزان خون در بدن گوسفند
حجم خون:همانطور که گفته شد، حجم خون حدود 7 تا 8 درصد وزن بدن است. بنابراین:
گوسفند کوچکتر (20 کیلوگرم): 1.4 تا 1.6 لیتر خون.
گوسفند متوسط (40 کیلوگرم): 3 تا 3.5 لیتر خون.
گوسفند بزرگتر (60 کیلوگرم): 4.2 تا 4.8 لیتر خون.
توزیع خون در بدن:خون در سراسر بدن توزیع شده و بیشترین تمرکز آن در اندامهای حیاتی مانند قلب، ریهها، و کبد است.
خون خارج شده حین ذبح:در فرآیند ذبح اسلامی، بخش عمده خون (حدود 70-80 درصد) تخلیه میشود.اما مقدار کمی خون (20-30 درصد) در عضلات و بافتهای بدن باقی میماند.
2. محتویات معده و شکم گوسفند
معده گوسفند از چهار بخش تشکیل شده است:
شکمبه (Rumen): بزرگترین بخش معده است که میتواند تا 10-15 لیتر آب و غذا نگه دارد.
نگاری (Reticulum): غذاهای نیمههضمشده را نگه میدارد و بخش کوچکی از معده است.
هزارلا (Omasum): آب و مواد مغذی غذا را جذب میکند.
شیردان (Abomasum): معده اصلی گوسفند برای هضم غذا است.
کل محتویات معده:بسته به زمان آخرین تغذیه، مقدار غذایی که در معده گوسفند است میتواند بین 5 تا 15 لیتر باشد.اگر گوسفند آب کافی نوشیده باشد، این مقدار افزایش مییابد.
3. آب بدن گوسفند
آب کل بدن:بدن گوسفند حدود 60-70 درصد از وزن بدنش آب است. این آب در خون، عضلات، و سلولهای بدن وجود دارد.
در فرآیند کشتار، آبی که در معده و دستگاه گوارش است (نه کل آب بدن) به چشم میآید.
4. عوامل مؤثر بر حجم خون و آب
وزن گوسفند: گوسفندان سنگینتر حجم خون و معده بیشتری دارند.
رژیم غذایی و زمان تغذیه: اگر گوسفند اخیراً غذا یا آب مصرف کرده باشد، محتویات معده بیشتر است.
وضعیت سلامتی: حیوانات بیمار ممکن است حجم خون کمتری داشته باشند.
اگر برای کشتار صنعتی یا سنتی به اطلاعات خاص نیاز دارید، توصیه میشود گوسفند را حداقل 12 ساعت قبل از ذبح از غذا محروم کنید تا معده خالی باشد و فرآیند تمیزکاری آسانتر شود.
زبان گوساله به عنوان یک منبع پروتئین و ماده غذایی محبوب در بسیاری از فرهنگها مصرف میشود. تغییر رنگ زبان گوساله میتواند به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد که تغذیه یکی از مهمترین آنهاست. در این مقاله به بررسی نقش تغذیه در تغییر رنگ زبان گوساله میپردازیم:
1. مواد معدنی و عناصر کمیاب
رنگ بافت زبان گوساله به میزان آهن، مس و روی در رژیم غذایی آن بستگی دارد:
آهن: کمبود آهن ممکن است باعث کمرنگ شدن زبان شود.
مس: کمبود مس میتواند باعث رنگپریدگی یا تغییر رنگ به سمت خاکستری شود.
روی: سطح پایین روی ممکن است در سلامت کلی زبان و بافت آن تأثیر بگذارد.
2. رژیم غذایی و کیفیت علوفه
نوع و کیفیت علوفهای که گوساله مصرف میکند، در رنگ زبان تأثیرگذار است:
علوفه تازه و غنی از کلروفیل ممکن است رنگ زبان را به سمت قرمز تیره متمایل کند.
رژیم غذایی کمکیفیت یا فقیر از مواد مغذی ممکن است باعث کمرنگ شدن یا تغییر به سمت رنگهای غیرطبیعی شود.
3. رنگدانههای طبیعی و افزودنیها
کاروتنوئیدها و بتاکاروتن: اگر گوسالهها غذاهای غنی از کاروتنوئید مصرف کنند، ممکن است رنگ زبان به سمت زرد متمایل شود.
افزودنیهای غذایی: مکملهای غذایی مانند رنگدانههای مصنوعی یا طبیعی ممکن است تغییرات رنگی ایجاد کنند.
4. سلامت کبد و سیستم گوارشی
رژیم غذایی ناسالم میتواند سلامت کبد و سیستم گوارشی را تحت تأثیر قرار دهد که ممکن است باعث تغییر رنگ زبان شود.
5. کمآبی و تغذیه ناکافی
مصرف ناکافی آب و مواد مغذی میتواند باعث خشکی و رنگپریدگی زبان گوساله شود.
نتیجهگیری
تغذیه مناسب و بالانس شده برای گوسالهها نقش کلیدی در حفظ سلامت و رنگ طبیعی زبان آنها دارد. رژیم غذایی سرشار از مواد معدنی، ویتامینها و پروتئینها نه تنها کیفیت گوشت د بلکه رنگ زبان را نیز بهبود میبخشد.
Warning: count(): Parameter must be an array or an object that implements Countable in /var/www/vhosts/mrghasab.com/httpdocs/templates/jsn_nuru2_pro/html/com_k2/templates/default/user.php on line 247